Verloren gewaande filmscène Stan Laurel in Leeuwarden

De filmkopie zat tussen een partij oude nitraatfilms, die jarenlang bij de Leeuwarder fotograaf Hendrik van Kampen in de kelder lagen. Sinds 2007 zijn ze in het bezit van het Fries Film Archief. Terwijl hij bezig was met de inventarisatie van de films om ze te digitaliseren, deed archiefmedewerker Jurjen Enzing de opmerkelijke ontdekking.

[IFrame]

Laurel aan de galg

Jurjen Enzing herkende in de film de acteur Stan Laurel, die later met Oliver Hardy bekend werd als komisch filmduo. In Nederland waren Laurel & Hardy zeer populair als "de Dikke en de Dunne". Samen maakten ze tussen 1927 en 1951 meer dan honderd films. Daarvoor maakte Laurel solofilms.

Toen Jurjen Enzing de film voor de eerste keer op zijn 35-millimetertafel bekeek, wist hij niet om welke film het ging, want de titel ontbrak. Na even googelen kwam Enzing erachter dat het om de film "Detained" (Gevangen) moest gaan, een solofilm van Laurel uit 1924. In een boek van de twee Laurel & Hardy-experts Ted Okuda en James L. Neibaur staat dat er in de oorspronkelijke versie van "Detained" een iconische scène met een galg zat, die later helaas uit de film geknipt is. Maar Enzing had gezien dat deze scène wél in de kopie van het Fries Film Archief zat. Hij begreep dat hij iets bijzonders in handen had.

Detained

In "Detained" wordt Laurel gearresteerd, maar hij weet uit de gevangenis te ontsnappen na een aantal miraculeuze avonturen. Hij belandt in de strop van een galg en hangt zichzelf op. Zijn nek wordt daarbij een paar meter uitgerekt, een zeer 'special effect' in die tijd. Dit is de scène die verloren is gegaan, maar die wel in de filmkopie van het Fries Film Archief zit. Naast de scène met de galg zijn er meer fragmenten uitgeknipt. In de jaren 30 werden bioscoopfilms vaak ingekort om ze te verkopen voor thuisgebruik. Anders pasten ze niet op de kleine filmprojectors. Alle "overbodige" beelden werden eruit geknipt. De kopie van "Detained" in het Fries Film Archief was speciaal bedoeld voor de Nederlandse markt, want hij heeft Nederlandstalige tussentitels.

Internationale bevestiging

Na zijn ontdekking kwam Jurjen Enzing via het Eye Filmmuseum in contact met Lobster Film in Parijs. Lobster is een commercieel filmarchief, gespecialiseerd in restauratie en digitalisering en beroemd om haar collectie Laurel & Hardy-films. Ook "Detained" zit in die collectie, maar zonder de genoemde scène met de galg. Lobster Film reageerde enthousiast op de vondst en heeft bij filmlaboratorium Haghe Film in Amsterdam een negatief van de film laten maken. Intussen heeft het Fries Film Archief een digitale kopie van de gehele film gekregen, inclusief de missende beelden.

Ook de experts Okuda en Neibaur, schrijvers van "Stan Without Ollie: The Stan Laurel Solo Films, 1917-1927", zijn blij met de vondst. Neibaur: "I think it is very important news for comedy film history. I do believe you have the only footage containing the scenes that we indicated were lost in our book. Yes, this very exciting news."

Foto Vaka

De kopie van de film staat op een 35-millimeter nitraatfilm, materiaal dat in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw werd gebruikt om films op te nemen. Het is zeer kwetsbaar, het breekt of verbrandt gemakkelijk.

De film is in 2007 met een grote partij andere nitraatfilms bij het Fries Film Archief gebracht door amateurhistoricus Dirk Swierstra. De films kwamen uit de kelder van de vroegere fotograaf Hendrik van Kampen van Foto Vaka in de Sint Jacobsstraat. Volgens de familie Van Kampen heeft Hendrik van Kampen kort na de oorlog de partij films gekocht om te vertonen aan publiek. Maar omdat hij niet de geschikte apparatuur had om de films op te draaien, zijn de filmblikken in de kelder beland. De films zijn nooit bekeken. Wat erop staat, is niet bekend. Dat nieuws bewaart het Fries Film Archief voor een volgende keer.

Dit is de link naar de complete film "Detained" van Stan Laurel, inclusief de scène met de galg.

De film wordt ook vertoond in filmhuis Slieker in Leeuwarden op zaterdag 13 en zondag 14 januari.