Op zoek naar de geheimen van het Friese gras
Gras, het is altijd groener bij de buren. Of toch niet? Zo’n 70 procent van onze provincie bestaat uit weilanden en die lijken steeds meer onderwerp van discussie te zijn. Woorden als ‘landschapspijn’ en ‘groene woestijn’ worden gebruikt om de verarming van de landbouwgrond te beschrijven. Burgers hekelen de intensieve bedrijfsvoering van de boeren die het grasland tot een kaal biljartlaken maken. En dat terwijl de boeren afhankelijk zijn van de melkfabrieken waar nog geen tussenweg is tussen intensief en biologisch. In het drieluik 'Blau de himel, grien it gers', is er aandacht voor alle aspecten van gras. Waar komt het vandaan? En wat is de toekomst?
Waarom uitgerekend gras als onderwerp van een drieluik?
“Gras is eigenlijk een metafoor voor een groter fenomeen, namelijk de zogenoemde ‘landschapspijn’. Het is onderwerp van discussie tussen burgers en boeren. Het gaat over duurzaamheid, milieu en esthetiek. Wat vinden we mooi, wat willen we zien in de weilanden. Maar wij, als gewone burgers weten eigenlijk niets van gras. Ja, we weten dat je het moet maaien en dat koeien het eten, maar dan houdt het wel op. En dat terwijl de discussie over het landschap wordt gevoerd over de rug van gras.”
“Gras is eigenlijk een metafoor voor een groter fenomeen, namelijk de zogenoemde ‘landschapspijn’. Het is onderwerp van discussie tussen burgers en boeren. Het gaat over duurzaamheid, milieu en esthetiek. Wat vinden we mooi, wat willen we zien in de weilanden. Maar wij, als gewone burgers weten eigenlijk niets van gras. Ja, we weten dat je het moet maaien en dat koeien het eten, maar dan houdt het wel op. En dat terwijl de discussie over het landschap wordt gevoerd over de rug van gras.”
We krijgen dus geen groeiend gras te zien?
“Nee, dat zeker niet. We willen laten zien wat de geschiedenis van gras is, waar we nu staan op het gebied van landschapsinrichting in de agrarische sector en wat de toekomst zal brengen. We praten met een handelaar in graszaad, we hebben een dode koe opengehaald om te kijken hoe koeien gras verwerken en natuurlijk spreken we met boeren over hoe belangrijk gras voor hen is.”
“Nee, dat zeker niet. We willen laten zien wat de geschiedenis van gras is, waar we nu staan op het gebied van landschapsinrichting in de agrarische sector en wat de toekomst zal brengen. We praten met een handelaar in graszaad, we hebben een dode koe opengehaald om te kijken hoe koeien gras verwerken en natuurlijk spreken we met boeren over hoe belangrijk gras voor hen is.”
Komen de stadstuintjes en de voetbalvelden ook aan bod?
“Dat was eerst wel het plan maar de materie op landbouwgebied is zo groot dat we ons met name op de agrarische sector georiënteerd hebben.”
“Dat was eerst wel het plan maar de materie op landbouwgebied is zo groot dat we ons met name op de agrarische sector georiënteerd hebben.”
Waar bevinden we ons nu op grasgebied?
''Nou we zitten nu wel echt op een dieptepunt. De weilanden met vogels en bloemen zijn nu natuurgebieden. De landschapspijn die de burger heeft is niet onterecht. Maar er is ook een positievere kant. Er zijn meer en meer boeren die wel een omslag willen maken. Niet meteen biologisch maar wel een middenweg tussen intensief en biologisch. Er is alleen nog geen regeling hiervoor bij de melkfabrieken. Daarnaast zijn er ook steeds meer boeren die zoeken naar een alternatief voor bijproducten die ze aan de koeien voeren. In plaats van mais en soja willen ze meer uit gras halen.”
''Nou we zitten nu wel echt op een dieptepunt. De weilanden met vogels en bloemen zijn nu natuurgebieden. De landschapspijn die de burger heeft is niet onterecht. Maar er is ook een positievere kant. Er zijn meer en meer boeren die wel een omslag willen maken. Niet meteen biologisch maar wel een middenweg tussen intensief en biologisch. Er is alleen nog geen regeling hiervoor bij de melkfabrieken. Daarnaast zijn er ook steeds meer boeren die zoeken naar een alternatief voor bijproducten die ze aan de koeien voeren. In plaats van mais en soja willen ze meer uit gras halen.”
Maar gras is toch gewoon gras?
“Gras is niet gewoon gras. Wat we vandaag de dag zien is vooral Engels raaigras. Maar door dat te mengen met wat anders, bijvoorbeeld klaver, krijg je een heel andere structuur in het gras. We spreken ook met een graszaadhandelaar en die vertelt ons over de proefvelden die ze hebben met verschillende grasrassen. Het duurt wel vijftien jaar voordat er een nieuwe samenstelling van graszaad geproduceerd kan worden. Dat is belangrijk voor het hele proces, want een omslag in het landschap heb je dus niet zomaar. Dat geldt ook voor boeren, die kunnen niet zomaar op een andere manier gaan werken. En bovendien zeggen de melkfabrieken dat ze op dit moment wel genoeg biologische melk binnen krijgen. Een omslag heeft tijd nodig.”
“Gras is niet gewoon gras. Wat we vandaag de dag zien is vooral Engels raaigras. Maar door dat te mengen met wat anders, bijvoorbeeld klaver, krijg je een heel andere structuur in het gras. We spreken ook met een graszaadhandelaar en die vertelt ons over de proefvelden die ze hebben met verschillende grasrassen. Het duurt wel vijftien jaar voordat er een nieuwe samenstelling van graszaad geproduceerd kan worden. Dat is belangrijk voor het hele proces, want een omslag in het landschap heb je dus niet zomaar. Dat geldt ook voor boeren, die kunnen niet zomaar op een andere manier gaan werken. En bovendien zeggen de melkfabrieken dat ze op dit moment wel genoeg biologische melk binnen krijgen. Een omslag heeft tijd nodig.”
En hoe zit dat met die landschapspijn?
“Ja, de burgers zeggen natuurlijk dat de boeren alles kapot maken. De boeren vinden dat de burgers er niets van begrijpen. En beide partijen hebben wel een beetje gelijk. Door het gras als insteek te gebruiken voor deze documentaire probeer ik mensen achtergrondkennis te geven, zodat ze niet meer zomaar wat roepen in de discussie over het landschap.”
“Ja, de burgers zeggen natuurlijk dat de boeren alles kapot maken. De boeren vinden dat de burgers er niets van begrijpen. En beide partijen hebben wel een beetje gelijk. Door het gras als insteek te gebruiken voor deze documentaire probeer ik mensen achtergrondkennis te geven, zodat ze niet meer zomaar wat roepen in de discussie over het landschap.”
Fryslân DOK zal in dit drieluik, op zoek naar alle geheimen van gras. Met wetenschappers, boeren en burgers wordt er gekeken naar de geschiedenis van gras, de grasrassen en de toepassingen van gras nu en in de toekomst, komen aan de orde. En wat maakt gras nou zo belangrijk en succesvol voor de melkveehouderij? Is gras de boosdoener van landschappen of misschien wel de plantensoort die natuur en landbouw weer kan verbinden? De Fryslân DOK documentaire ‘Blau de himel, grien it gers’, deel 1, 2 en 3, zijn op zondag 24 september, 1 oktober en 8 oktober om 17.00 en daarna vanaf 18:00 elk uur te zien bij Omrop Fryslân op televisie. De documentaires zijn ook te zien op NPO 2 op zaterdag om 15:30 en zondag op 13:00.
