Oud-hoofdredacteur Bildtse Post schrijft eerste roman in het Bildts

Gerard de Jong mei syn Bildtske roman © Omrop Fryslân, Geartsje de Vries
Voor het eerst is er een roman in de Bildtse taal verschenen: 'Blau fan dagen, griis fan ônrust' is zaterdag 26 november gepresenteerd. De schrijver is Gerard Marcel de Jong, tot vorig jaar hoofdredacteur van de Bildtse Post.
De Jong heeft vijf jaar gedaan over het schrijven van de roman. Hij ging in 2017 naar San Sebastian voor het project Oare Wurden, om daar de basis te leggen voor het boek. "Maar van wat ik daar heb geschreven is geen letter blijven staan", lacht De Jong. Hij heeft zijn verblijf in Baskenland wel gebruikt door zijn hoofdpersoon ook naar Baskenland te laten reizen.
Oare Wurden - Other words - was een project voor schrijvers in kleine Europese talen. Die schrijvers konden acht weken in het buitenland wonen en werken. Het doel van het verblijf in het buitenland was het opbouwen van een literair netwerk. Het uiteindelijke werk is naar het Engels en andere talen vertaald en gepubliceerd op de website van Oare Wurden.
Die hoofdpersoon, Sierd, worstelt met van alles: met zijn kunst - hij is schilder -, met het Bildt, met een trauma en met de liefde. Steeds weer moet hij kiezen: ga ik links of ga ik rechts? Maar het is moeilijk voor hem om een keuze te maken; hij laat zich leiden door wat voor hem wordt besloten.

Beslist in het Bildts

Volgens De Jong moest dit boek beslist in het Bildts geschreven worden: "De hoofdpersoon is Bildts, het speelt zich voor een groot deel af op het Bildt en het Bildtse landschap speelt een belangrijke rol. Het kon niet in het Nederlands of in een andere taal."
Ik denk dat het goed leesbaar is voor Friezen en Nederlanders.
Gerard Marcel de Jong over zijn boek
Voor iemand die niet uit het Bildt komt is het Bildts lezen wel te doen, maar het is wennen. Dat kan een drempel zijn voor mensen. Toch denkt De Jong dat het voor Friezen en Nederlanders goed te doen is: "Ik krijg wel eens de vraag of het ook vertaald wordt naar het Nederlands. Dat vind ik vervelend, want dat roept bij mij het gevoel op of het dan echt status zou krijgen. Daarnaast denk ik dat het goed leesbaar is voor Friezen en Nederlanders."

Open einde

Het verhaal heeft een open einde. Niet omdat er dan eventueel een vervolg op kan komen, want dat vervolg komt er niet. "Ik vind dat het open einde bij dit verhaal past. Daardoor kan de hoofdpersoon Sierd nog alle kanten op. Dat dualisme speelt door het hele boek heen en dus ook op het einde."
Het boek © Omrop Fryslân, Geartsje de Vries
De titel van het boek 'Blau fan dagen, griis fan ônrust' is een Bildtse gezegde dat De Jong heeft geleerd bij zijn opa en oma. "Ik geloof dat Friezen de zegswijze 'blau fan dagen' wel kennen, maar niet met de toevoeging 'griis fan ônrust'. Dat is typisch Bildts. Ik vond het altijd wel een mooi gezegde, want er zit van alles in. Het heeft iets onheilspellends, zo van: het kan zomaar omslaan. En er zit dualiteit in: het mooie in 'blau fan dagen' en de dreiging in 'griis fan ônrust'."
Dat het Bildts geen literaire traditie heeft, dat heeft mij niet de weg gestaan.
Gerard Marcel de Jong over het schrijven
Dat Gerard de Jong zich niet heeft kunnen spiegelen aan andere Bildtse romanschrijvers heeft geen invloed gehad, denkt hij. Pas toen een Basische journalist hem daarnaar vroeg, realiseerde hij zich dat dat wel zo had kunnen zijn. "Maar ik heb er niet bij stilgestaan. Terwijl die journalist dacht dat het een heel groot ding zou kunnen zijn. Zo van: nu sta ik aan het begin van een literaire geschiedenis."
Geartsje de Vries praat op het Bildt met Gerard Marcel de Jong
Buro de Vries zoekt het uit! Mooie documentaires, interessante gasten en verrassende gesprekken. Buro de Vries gaat gemoedelijk de diepte in. Met veel aandacht voor natuur, cultuur en geschiedenis. De deuren van het Buro zijn op zondagen geopend van 11.00 tot 13.00 uur. Op zondagavond om 21.00 uur wordt het programma herhaald.