Met kwelders en zeegras strijden tegen klimaatverandering

Een oplossing in de strijd tegen de opwarming van de aarde ligt in Fryslân. Nieuwe kwelders, maar ook zeegras, kunnen namelijk heel goed CO2 opslaan.
Professor Tjisse van der Heide © Omrop Fryslân, Remco de Vries
Dat laatste blijkt uit nieuw onderzoek, dat gepubliceerd is in het wetenschapstijdschrift Science. Onder andere de Friese professor en kustecoloog Tjisse van der Heide van de Rijksuniversiteit Groningen en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee hebben meegedaan aan het onderzoek.

Zeegras als CO2-kampioen

Het klimaat verandert omdat mensen te veel verbranden, bijvoorbeeld fossiele brandstoffen. Daardoor komt er meer CO2-gas vrij.
Planten kunnen een deel van de CO2 opslaan en zouden het probleem zo kleiner kunnen maken, maar er komt meer CO2 vrij dan de planten op kunnen nemen. Planten in moerassig gebied zijn waardevol, want die zijn het best in het opslaan van CO2.
Wetenschappers hebben nu uitgevonden hoe dat gaat. "De planten die die systemen vormen, bouwen eigenlijk het landschap", zegt Van der Heide. "De kwelderplanten vangen deeltjes uit het water op en begraven ook hun eigen dode plantenresten in die bodem. Veenplanten, zoals veenmossen en zeegras, doen dat ook."
Omdat er geen zuurstof bij kan, blijven die resten ook heel goed bewaard.

Dicht op elkaar planten

Nieuw is dat die landschapsbouwende eigenschappen nu veel sterker worden gelinkt aan de opslag van CO2. Bovendien is er veel meer kennis verzameld over hoe je zulke systemen kunt helpen, want heel veel kennis is verdwenen.
Door lage waterpeilen van tegenwoordig komt er wel zuurstof bij het veen in de veenweidegebieden, waardoor de daar opgeslagen CO2 vrijkomt. Dat is al snel even veel als een paar grote energiecentrales.
Ook de kwelders zijn wel eens een stuk groter geweest. Volgens Van der Heide moet je de planten dicht op elkaar planten. En, als ook maar een beetje kan, ook op grote schaal, om het herstel op gang te brengen.
Kwelders tegen klimaatverandering:

Eerst andere oplossingen

Maar het maken van nieuw veen duurt lang. Het oplossen van de klimaatproblematiek kan daar niet op wachten. Het behouden van het veen dat er nog is, is daarom ook belangrijk.
Van der Heide raadt daarbij toch een andere vorm van landbouw aan, met veel hogere waterstanden in het veenweidegebied.
Eigenlijk wil hij een moerassensysteem dat niet meer CO2 uitstoot, maar wel opneemt. Er zijn moerassen in Fryslân waar dat ook nog lukt, zoals in de Houtwiel als laagveengebied. Maar ook in het hoogveen van het Fochteloërveen is succesvol onderzoek gedaan om dat proces weer op gang te brengen.
Op en aan zee is het volgens de kustecoloog echter mogelijk om veen sneller CO2 op te slaan in zoutwatermoerassen, zoals zeegras, kwelders en internationaal in de mangroven.

"Heel snel"

"Die ecosystemen produceren zelf heel veel", legt Van der Heide uit. "Dus veel dood plantenmateriaal wordt in de bodem begraven. De ecosystemen vangen ook heel veel op uit zee, want water wordt rustig tussen de stammen en staaltjes van die planten. De restanten van dode planten en dieren op open zee worden zo ook begraven in de bodem. Daardoor kunnen ze heel snel veel CO2 vastleggen."
De kwelder bij Koehool. Er is geprobeerd deze kwelder uit te breiden met havenslib uit Harlingen. © Remco de Vries
Hoe werkt het in de praktijk? In de veenweide zijn er wel boeren die willen experimenteren met die hogere peilen. Tegelijkertijd lijkt er niet veel enthousiasme te zijn voor een omschakeling naar bijvoorbeeld natte teelten.

Is de doelstelling wel haalbaar?

Wat het zeegras betreft ligt er een doelstelling voor 10.000 hectare zeegras in de Waddenzee, maar de deskundigen twijfelen over de haalbaarheid daarvan. Het verjongen van de kwelders is een optie om meer CO2 op te slaan.
Het echt uitbreiden van kwelders in zee heeft als probleem dat de Waddenzee al veel oppervlak aan water en riet is kwijtgeraakt sinds de aanleg van de Afsluitdijk en het afsluiten van de Lauwerszee.
Daarentegen zijn er daar nu ook enkele initiatieven om de zee toch wat meer ruimte te geven.

Overgangen van zoet naar zout

Daar ziet Van der Heide ook de oplossing: bredere, natuurlijke overgangen van zoet naar zout, waar ook ruimte is voor meer hectares aan kwelder. Dat is bovendien goed voor de biodiversiteit.
Akkerboeren hebben bij de vernieuwing van de zeedijk tussen Koehool en de Lauwersmeer echter tegen zulke initiatieven geprotesteerd. Zij willen het zoute water aan een kant van de zeedijk houden, maar de commissie voor de Milieu Effect Rapportage heeft onlangs gezegd dat de natuurwinst van het dijkontwerp nu te mager is.