Fokkens (VVD) over toekomst van regionaal busvervoer: 'De Staten zijn aan zet'

Door de hoge brandstof- en energiekosten moet de provincie Fryslân over vorig jaar 2,2 miljoen euro bijbetalen aan het regionale bus- en treinvervoer van Arriva. De concessie tussen de provincie en de vervoerder voorziet er in dat de dienstregeling bij grote prijsstijgingen in stand blijft en de provincie de extra kosten draagt.

In het collegeakkoord van 2019 staat dat de Staten het openbaar vervoer op peil willen houden. Fokkens: "Het wordt wel steeds moeilijker, het is nog steeds een streven van ons, en daar doen we nog steeds onze stinkende best voor."

Fokkens legt uit dat er veel is voorgevallen in de afgelopen drie jaar, dat niet was voorzien. "Dit bestuursakkoord is van 2019 en toen hadden we nog niet te maken met corona. En niemand wist toen ook wat er zou gebeuren in Oekraïne. En niemand wist op dat moment ook wat er zou gebeuren met bouwprijzen, gasprijzen en benzineprijzen."

Ze vindt dat de provincie er niet veel aan kan doen dat het zo is gelopen. De taak is nu om de schade zoveel mogelijk te beperken. "Dat is wat we als overheden samen met de OV-sector doen, kijken hoe we het openbaar vervoer zo sterk mogelijk kunnen houden."

"We hebben als overheid enorm veel bijgelegd. Als je kijkt wat het rijk heeft bijgelegd, dat is al ruim 2,5 miljard euro. Dat is gigantisch veel geld. We hebben zelf als regionale overheden ook zo'n half miljard bijgelegd. Om die OV-sector maar op de been te houden."

Maar dat steeds opnieuw toewijzen van geld houdt een keer op. "Dat maakt ook dat de staatssecretaris nu heeft aangegeven, na dit jaar houden we op met die zogenoemde beschikbaarheidsvergoeding. Dat was de vergoeding die de OV-sector kreeg."

Ze vindt dat er nu gekeken moet worden hoe de busverbindingen zoveel mogelijk behouden kunnen blijven. Want een bus heeft volgens haar meer functies dan alleen het vervoeren van mensen. "Wij vinden dat OV een maatschappelijke functie heeft. OV is er ook om dorpen leefbaar te houden, en kan bijdragen om klimaatdoelstellingen te halen. Het is wat breder dan alleen rijden van A naar B."

Op de korte termijn moet er weer een overeenkomst worden gesloten met een partij die het vervoer voor de komende twee jaar voor zijn rekening neemt.

"Daar hebben we uiteraard de markt voor benaderd", seit Fokkens. "Maar heel plat gezegd, er is op dit moment niemand die het wil doen. Behalve Arriva, die het nu ook al doet." Dat betekent dat Arriva de komende twee jaar weer verantwoordelijk is voor het regionale vervoer.

Daarmee is de positie van Arriva voor de provincie niet gunstig. Als enige aanbieder kan Arriva namelijk voor een groot deel bepalen hoe de overeenkomst eruit komt te zien.

Daar is de gedeputeerde ook niet tevreden over: "Ik had als liberaal graag wat meer concurrentie gezien."

Vier partijen in de Staten willen naar aanleiding van de financiële tegenvaller een spoeddebat aanvragen. Daar zitten de drie collegepartijen FNP, PvdA en CDA bij en de ChristenUnie. "Ik vind het goed dat de Staten hierover het debat aangaan."

Het is een goed moment om te zien wat de provincie belangrijk vindt, zegt Fokkens: "Bijvoorbeeld dat het vervoer moet verduurzamen, of dat het vervoer nog steeds alle dorpen aan moet doen."

Ze hoopt dat alle partijen mee willen denken. Er moet in ieder geval een politieke keuze worden gemaakt. "Als het budget onveranderd blijft, dan heb ik niet meer te bieden aan Arriva."

En dat terwijl er nog aardig wat extra geld nodig is om het openbaar vervoer op peil te houden, zegt Fokkens. "Als je vast wil houden aan het oude niveau, dan praat je over zo'n twee miljoen per jaar erbij."

Fokkens is groot voorstander van de komst van de Lelylijn. De Lelylijn is een treintracé, die de treinverbinding tussen het Noorden en de Randstad een stuk sneller kan maken.

Voor het op peil houden van het busvervoer in de provincie is veel geld nodig, maar de Lelylijn staat daar volgens Fokkens los van. "Vooropgesteld, de Lelylijn is iets voor lange termijn. De buslijnen zijn iets voor de korte termijn. Ik ben er echter wel van overtuigd dat de komst van de Lelylijn een positief effect zal hebben op onderliggend vervoer."

Volgens haar ligt het diepere probleem bij de steeds lagere bussen. "Dus is het de noodzaak om met z'n allen te zorgen dat de mensen weer terugkomen naar het openbaar vervoer. De verwachting is dat dat rond 2025 zo zal zijn."

Toch stelt ze vast dat mensen in Fryslân nu ook al minder vaak gebruik maken van het openbaar vervoer dan in andere provincies. "We zien dat de autodichtheid in Fryslân veel hoger is dan in andere provincies. Je kunt proberen mensen te verleiden om in de bus te stappen, maar je kunt mensen niet dwingen."

De verwachting is dat het busvervoer de komende jaren verder zal inleveren. Fokkens weet niet of dat ook het toekomstbeeld voor Fryslân zal zijn. Wel is ze er zeker van dat er minder reizigers zijn dan bijvoorbeeld tien jaar geleden. "En of je die allemaal weer terugkrijgt, dat weet ik niet."

Volgend jaar zijn de provinciale verkiezingen. Hoe ingewikkeld het soms ook kan zijn, Fokkens ziet het wel zitten om zich nog een termijn in te zetten voor onder andere het openbaar vervoer in Fryslân. "Het openbaar vervoer is in prachtige portefeuille, het gaat echt ergens over. Dus als de VVD leden dat willen, dan zal ik ja zeggen."