Brieven van Raarder wachtmeester uit Nederlands-Indië in Rijksmuseum te zien

De tentoonstelling is opgezet naar aanleiding van het Revolusi van de Belgische schrijver David van Reybrouck en de presentatie van het grote wetenschappelijke onderzoek 'Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië (1945-1950)' op 17 februari.

Klaas Bruinsma (1916-1995) schreef de brieven aan zijn vrouw Janke in Raard. Hij verzond in de meer dan drie jaar dat hij in Nederlands-Indië was, maar liefst 7.000 kantjes aan brieven met zoveel waardevolle informatie dat dochter Hilma Bruinsma de brieven inleverde bij het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) als bronmateriaal voor het grote onderzoek.

"Onze vader schreef over alles", vertelt dochter Hilma. "Hij schreef dat hij van mijn moeder hield, maar ook over alles wat hij zag, meemaakte en wat hij daar van vond. Hij schreef ook over gevechtshandelingen en over dat sommige zaken hem tegen de borst stootten."

Bruinsma had ook al snel in de gaten dat de Nederlandse troepen door de plaatselijke bevolking niet als 'brengers van orde en vrede' werden gezien.

"Hij is daarheen gegaan met de beste intenties, want hij had gehoord dat er flink honger was in Nederlands-Indië. In één van zijn brieven schrijft hij over het Nederlandse leger: 'We lijken wel Duitsers.' Dochter Hilma zegt: "Mijn vader heeft daar erg mee geworsteld."

Zo open als hij in de brieven aan zijn vrouw Janke is, zo gesloten is hij voor zijn kinderen als hij na de oorlog weer thuis komt in Raard. Hij was veranderd. "Vader was streng, met vaste normen en waarden. Daar mochten we niet van afwijken", vertelt dochter Hilma. "Maar ik heb altijd gedacht dat er ook een andere vader was, die hij niet liet zien. Die andere vader heb ik gevonden in zijn brieven en daar ben ik heel blij om."

Hilma Bruinsma noemt de brievencollectie 'het taboe in het theemeubel', want de brieven lagen 65 jaar in een Indische theemand in het theemeubel. Ze mochten niet worden gelezen.

De theemand en een deel van de brieven zijn afgelopen week door het Rijksmuseum opgehaald bij Bruinsma in Gorinchem. Ze zijn te zien in het Rijksmuseum.

Na het leven van de brieven uit Indië ziet Hilma Bruinsma haar vader met andere ogen. Ze vindt het jammer dat haar vader nooit over de tijd in Indië wilde praten, al begrijpt zij het ook wel.

"De oorlog verliep niet zoals hij wilde. De mannen voelden zich in de steek gelaten. Na de tijd was er ook niemand die vroeg hoe het daar was gegaan. Toen ze later ook nog werden aangekeken op oorlogsmisdaden, werd het nog lastiger om er over te praten. Het is een probleem met veel lagen."

Bruinsma vindt het goed dat het Rijksmuseum en het NIOD proberen om vanuit alle perspectieven naar de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd te kijken, zowel vanuit het Nederlandse als het Indonesische perspectief vandaan. Dat daarbij ook aandacht is voor het perspectief van een wachtmeester uit Raard, vindt ze bijzonder.

"Niemand komt zonder schade uit een oorlogssituatie. Onze vader ook niet." Ook al was vader streng en ook wel eens hard, een slechte kindertijd hadden de acht kinderen zeker niet. Er zijn bijvoorbeeld warme herinneringen aan de zomervakanties op Schiermonnikoog, waar het grote gezin kampeerde in een grote tent. "Vader ondernam dan van alles met ons. Dat gaf een groot gevoel van vrijheid."

Naast de 7.000 kantjes tekst maakte wachtmeester Bruinsma ook veel foto's in Nederlands-Indië. Het ging om foto's van zijn maten, van de Indonesische natuur, maar ook van het kanon waar hij verantwoordelijk voor was en foto's van groepen militairen op patrouille.

Ook de grote fotocollectie is uitzonderlijk, want er waren destijds niet veel militairen met een eigen fototoestel.

De collectie brieven kwam pas voor het licht na het overlijden van Klaas Bruinsma. Moeder Janke gaf de brieven toen in vertrouwen aan haar jongste dochter. In overleg met haar broer en zusters heeft Hilma Bruinsma de brieven beschikbaar gesteld aan het NIOD en het Rijksmuseum.

Hilda Bruinsma houdt een blog bij met citaten uit de brieven van haar vader, die blog is hier te vinden: www.puntaal.nl/blog