Zoektocht naar Molukse geschiedenis: project graaft naar sporen van Wyldemerk

Het gaat om een project van het samenwerkingsverband Moluks Erfgoed en het Moluks Historisch Museum, onder de naam: 'Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen.' Iedereen kan aan de zoektocht meewerken.

Projectleider Jobbe Wijnen legt uit: "Wij willen een participatief archeologisch project opzetten om samen met oud-bewoners en omwonenden te kijken of we de betekenis van de plek kunnen terugvinden." De bedoeling is om te zoeken naar de sporen, verhalen en betekenis van Wyldemerk.

Kamp Wyldemerk is in 1942 gebouwd als werkkamp van de Nederlandse Arbeidsdienst. Na de oorlog bleven de barakken enige tijd leeg, tot de Molukkers in de jaren '50 arriveerden. "De Molukkers kwamen als gevolg van de dekolonisering naar Nederland", zegt Wijnen.

Wyldemerk lag in de bossen verscholen en werd speciaal ingericht voor islamitische Molukkers. Het was toentertijd het enige 'dorp' in Nederland dat volledig islamitisch was.

De Molukse bewoners leefden er onder moeilijke omstandigheden. "Het was een povere aangelegenheid. Het Moluks Historisch Museum heeft veel foto's hiervan. Er waren wel paden en wegen, maar het was vooral een grote zanderige bende. In de winter was dat niet zo fraai. De mensen hebben daar wel onder geleden", zegt Wijnen.

Nadat de laatste bewoners verhuisd waren, zijn de meeste barakken gesloopt of elders gebruikt. De natuur nam weer bezit van het terrein.

Het enige gebouw dat intact bleef, is een elektriciteitshuisje. "Het is het enige vindbare punt dat nog als zodanig bestaat. Bezoekers schrijven er vaak hun naam op. Zo kunnen zo ook zien wie er eerder kwamen. Van sommigen heb ik wel gehoord dat als ze Lemmer zien liggen, ze al beginnen te huilen", vertelt omwonende Sjouke de Jager.

Staatsbosbeheer heeft als eigenaar van het terrein al jaren de wens om meer met de geschiedenis van het gebied te doen. De organisatie onderhield regelmatig contact met 'Moluks Erfgoed', in 2017 opgericht om de Molukse sporen uit het verleden te onderzoeken.

Wijnen hoopt dat in dit project mensen kunnen meepraten en meebeslissen over hun eigen erfgoed: "Het project probeert dit als experiment eens goed in gang te zetten. Dus niet expert-archeologen laten bepalen wat de betekenis van deze plek is, maar zoveel mogelijk mensen betrekken bij het onderzoek om duidelijk te krijgen wat het voor hen betekent."

Burgerparticipatie, dat is dus de bedoeling. De initiatiefnemers komen graag in contact met oud-bewoners, hun nakomelingen en mensen uit de regio. Deelnemers hoeven geen kennis van archeologie te hebben. Iedereen kan meedoen.

Wijnen: "We kijken eerst wat we kunnen vinden en welke verhalen er zijn. Later kun je de vraag stellen of je het zichtbaar wilt maken, bijvoorbeeld met een monument. Misschien hoeft dat er ook niet te komen, als men zegt: het is wel goed zo. Die vragen volgen later."

Het onderzoek moet over een jaar afgerond zijn. Vervolgens kan er een plan worden gemaakt voor de toekomst van het gebied.

Het project wordt gedragen door Moluks Erfgoed, Stichting Vrienden van BOEi, Staatsbosbeheer, het Moluks Historisch Museum, gemeente De Fryske Marren en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het project krijgt subsidie van het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Sjouke de Jager groeide op in Mirns en kende het kamp goed. "Ik kwam er iedere dag langs toen ik in Balk naar de ulo ging. Ik haalde in het kamp een vriend op, van zijn moeder kreeg ik wel eens wat lekkers of een kopje koffie. Ik kreeg er eten dat ik nog nooit gegeten had. Ik kwam veel binnen in de barak."

De Jager kent ook minder leuke verhalen, zoals toen er een Moluks meisje in het bos verdronk. "Ik kom nog heel vaak hier in het bos. Onze generatie wordt steeds ouder, de eerste generatie is er al niet meer. Maar de herinneringen blijven wel."

Er is veel verdwenen, vertelt De Jager. In het bos zijn nog wat funderingen, putten en een steen te vinden. "Hier stond de eerste moskee met een minaret van Nederland. De moskee bestaat nog, maar wordt bij Haskerhorne gebruikt als opslag voor oude tractoren en landbouwvoertuigen."