Rijkswaterstaat wil de hulp van vrijwilligers bij rampen beter regelen

Bij het hoge water in Limburg deze zomer en bij de containerramp met de MSC Zoe hebben vrijwilligers belangrijk werk gedaan om alle troep op te ruimen. Dat werk en dat van Rijkwaterstaat moet beter op elkaar aansluiten.

Het was heel lang niet vanzelfsprekend geweest dat Rijkwaterstaat met vrijwilligers in zee ging, zegt Willem Riesenkamp van Rijkwaterstaat Noord-Nederland: "We hebben in het verleden vrijwilligers als Rijkswaterstaat heel vaak een beetje afgehouden, omdat we dachten dat het problemen zou geven bij de operatie als er vrijwilligers doorheen rennen. Zo zijn we eigenlijk ook opgevoed in de crisisbeheersing."

Maar de tijden veranderen. "Wat we nu gezien hebben de laatste jaren is dat vrijwilligers gewoon een meerwaarde hebben om een probleem op te lossen als er echt grote klappers zijn."

En wat betekent dat in de praktijk voor vrijwilligers? "Het zou fijn zijn als wij die vrijwilligers nog wat meer kunnen helpen. Als ze meer informatie krijgen, weten hoe ze spullen moeten wegbrengen. Dat we de keten tussen onze organisatie en de vrijwilligers beter laten aansluiten dan tot nu toe het geval was."

Maar daar blijft het niet bij. Er moeten ook afspraken komen met organisaties die vrijwilligers vertegenwoordigen of kunnen regelen. Vrijwilligers zouden dan bijvoorbeeld een opleiding kunnen krijgen om te leren hoe men omgaat met olieslachtoffers.

"We beginnen in Noord-Nederland en we willen ook verder langs de kust dit soort initiatieven gaan ontplooien", zegt Riesenkamp. "Het eindplaatje zou zijn dat we eigenlijk voor het hele land een goede regeling hebben voor vrijwilligers."

En dat in samenwerking met de veiligheidsregio's. Maar de ene vrijwilliger is de andere niet: je hebt mensen die spontaan komen om mee te helpen, maar er zijn er ook bij die heel veel kennis hebben van een gebied, bijvoorbeeld de wadloopgidsen. Zulke mensen kun je heel specifiek inzetten.

"Die kennen de gevaren van het gebied en ze kennen de ecologie ook; ze weten waar je wel of niet moet wegblijven", weet Riesenkamp. Hij wil een gesprek met de wadloopgidsen.

Een andere groep 'professionele vrijwilligers' bestaat uit de vissers. Feit is wel dat het nu nog een voornemen is. Vanaf begin komend jaar moet het in actie worden omgezet.

Dat Rijkswaterstaat samenwerkt met vrijwilligers, is niet helemaal nieuw: in 2017 is bijvoorbeeld met vrijwilligers nog een grote olieramp geoefend op de Wadden. En er is ook weleens het een en ander op papier gezet.

Na de ramp met de MSC Zoe is in het noorden ook bestuurlijk afgesproken dat er echt iets geregeld moest worden over de inzet van vrijwilligers. Dat is ook de reden waarom Rijkwaterstaat de Wadden nu als proeftuin gebruikt voor een landelijke vrijwilligersregeling.

Er zijn eerder al gesprekken geweest met onder andere vertegenwoordigers van de wadloopgidsen, maar daarna bleef het lang stil.

Riesenkamp lacht al een een beetje als hem wordt gevraagd wat de rol van zijn eigen organisatie daarbij is geweest: "Toen ik hiermee begon, dacht ik dat het een project was. Het bleek eigenlijk meer een proces te zijn van draagvlak en neuzen dezelfde kant op krijgen. Want er werd nog wel verschillend over gedacht binnen Rijkswaterstaat.

En dan is Rijkswaterstaat toch een vrij grote organisatie, voordat alles geregeld is. "Dat was een onderschatting van de werkelijkheid, moet ik eerlijk zeggen."

Nu is er wel overeenstemming over, inclusief met het ministerie.

Waddengids Henk Postma vertegenwoordigt zo'n 50 collega's en is blij met wat Rijkswaterstaat nu wil doen. Al heeft het wel lang geduurd. "Maar dat was ook wel wat te verwachten, want je hebt te maken met een hele grote organisatie. Maar ik ben blij dat er nu eindelijk wat van komt."

Postma heeft nog wel een advies: "Ze moeten zo snel als mogelijk contact zoeken." Hij wijst erop dat er al heel veel plannen liggen en wat hem betreft begint het trainingsprogramma zo snel mogelijk.

Dat Postma snel aan het werk wil, heeft ook een reden: het kan zomaar weer misgaan.