Honderden stukken en mooie verhalen: archief van Stavoren na 128 jaar terug

Het archief van de eerdere gemeente Stavoren is na 128 jaar terug bij de rechtmatige eigenaar. Dat is de gemeente Súdwest-Fryslân. Het is ondergebracht in het cultuurhistorisch centrum De Tiid in Bolsward. Daar zijn ze er ontzettend blij mee.
Neuzen door de archiefstukken met archiv
Het archief van Starovern belandde in 1893 in de depots van het Rijksarchief in Leeuwarden, omdat er in het gemeentehuis van Stavoren vochtproblemen waren. Sommige archiefstukken raakten daardoor beschimmeld.
Veel archiefmateriaal is in de achttiende of negentiende eeuw al verloren gegaan, schreef de Leeuwarder Courant in 1881. De burgemeester zou opdracht gegeven hebben om de archieven van de zolder van het stadhuis naar de weg te brengen. Alle stukken die hij niet kon lezen, verdwenen volgens de krant in de "silte golven van de Zuiderzee".
Je zou het kunnen zien als een soort voorloper van de NAVO.
In 1331 sloot Stavoren een verbond met steden als Lübeck en Rostock
Het archief loopt vanaf 1331 tot 1815. In een stuk uit 1331 staat dat Stavoren een verbond sloot met steden in het oosten van Duitsland, zoals Lübeck en Rostock.
Archivaris Jack de Vries legt uit waarom de steden dat deden: "Een van die steden had een aantal Noorse zeerovers ter dood veroordeeld hadden. Als gevolg daarvan waren zij weer als de dood dat de koning van Noorwegen wraak wilde nemen. Vandaar dat ze een verbond met elkaar sloten. Je zou het kunnen zien als een soort voorloper van de NAVO."
Het stuk is nog in goede staat, maar toch lastig om te lezen.
Een ander bijzonder archiefstuk komt uit 1365. "Hierin worden aan Staveren bepaalde handelsprivileges verleend", vertelt De Vries. "Om handel te mogen drijven met bepaalde steden, ook weer in het Oostzeegebied."

Vijf meter archief

In het stuk uit 1365 zaten veel gaten, maar dat is met speciale technieken gerestaureerd. "Zodat het de tand des tijds weer kan doorstaan."
In 1967 waren er al plannen om het archief terug te geven aan Stavoren, maar om onbekende redenen is dat toen niet doorgegaan. Maar nu ligt het archief, dat een omvang van vijf meter heeft, voortaan veilig in De Tiid. Dat centrum is eerder deze maand officieel geopend.
Boargemaster Jannewietske de Vries fan Súdwest-Fryslân (rjochts) © ANP
Archivaris De Vries wil nu alle archiefstukken van Stavoren tot 1580 digitaliseren. Dat moet gebeuren met behulp van kunstmatige intelligentie. "We willen ongeveer honderd stukken omzetten naar leesbare tekst."
Het archief van Stavoren, nu in De Tiid © Omrop Fryslân, Onno Falkena
De meeste teksten zijn geschreven in het Oudnederlands, het Frans en Latijn. "Dat wordt voor ons de grootste uitdaging bij het omzetten naar leesbare tekst. Oudnederlands zal nog wel lukken, maar naar het Latijn en Frans zullen we echt onderzoek moeten doen."
Het is de bedoeling dat het digitaliseren in de loop van volgend jaar klaar is.