Laatste F-16 vliegt uit: einde van een tijdperk op de vliegbasis van Leeuwarden

Het was juni 1979. De eerste Nederlandse F-16, gevlogen door kapitein Wim Sneek, kwam aan op de vliegbasis Leeuwarden. Net als vorige week werd direct een Elfstedentocht afgelegd.

In de omliggende dorpen nam de onrust toe. "Hoe komt het met de geluidshinder?". was de vraag. De onrust is door de jaren niet verdwenen. Ook nu is er onrust, maar nu over de opvolger van de F-16, de F-35.

"We hadden toen, eind jaren '70, echt wel zorgen, ja", zegt Geert Verf uit Marsum. "De Starfighter, de F-104, maakte veel lawaai. Maar daar waren er hier niet zoveel van. Er zouden meer F-16's komen. Dat betekende ook dat er nieuwe geluidscontouren moesten komen."

En die geluidsgrenzen zorgen voor onrust. Er was sprake van het afbreken van 124 woningen in Marsum. Het dorp kwam in opstand en in 1985 was de afbraak van de baan en is een groot aantal woningen geïsoleerd.

Al met al viel de verwachte geluidsoverlast mee, zegt Verf. "Vooral in de landing is het een redelijk stil toestel. Als die oude F-104 's avonds vloog en terugkwam van een missie, dan kon je gewoon niet slapen. Dat viel met de F-16 in een goed geïsoleerde woning mee."

Van de ongeveer tweehonderd F-16's die op de vliegbasis gestationeerd zijn geweest, zijn er door de jaren heen 34 neergestort. Veertien vliegers zijn hierbij om het leven gekomen.

In Fryslân ging het om F-16's die neergestort zijn in het IJsselmeer, het Lauwersmeer, de Waddenzee, op de Noordzee, in de omgeving van Vlieland, de vliegbasis Leeuwarden en tussen Arum en Franeker. Een van de ergste ongevallen met toestellen van de vliegbasis was bij Noordscheschut in Drenthe in 1983. Twee F-16's crashten daar op een stuk weiland vlak naast een woonwijk. Beide vliegers kwamen daarbij om het leven.

Van 1993 tot eind 2018 heeft defensie de F-16 ingezet boven conflictgebieden. Personeel van de vliegbasis Leeuwarden werd regelmatig uitgestuurd naar Italië voor missies boven de Balkan en naar Sardinië voor missies boven Libië. Verder ook naar Kirgizië en later Afghanistan voor de strijd tegen de Taliban en Al-Qaeda en later ook naar Jordanië voor de strijd tegen IS in Syrië en Irak.

De inzet veranderde door de tijd. Het begon met de luchtverdedigingstaak, maar op de Balkan kwam daar al de taak voor het gooien van bommen bij.

Dat leidde tot ophef bij de missie boven Irak en Syrië. Nederland was een van de landen die de meeste wapeninzet deed. Ook zijn er twee gevallen bij waar burgerdoden zijn gevallen. Dat ging om een bombardement op een wapenfabriek in Hawija en op een huis in Mosul.

De F-16's waren hard aan vervanging toe. De afgelopen jaren was steeds meer onderhoud nodig om ze goed in de lucht te houden. Toch nemen de meeste vliegers met pijn in het hart afscheid van de F-16. Het is een betrouwbaar toestel dat makkelijk vliegt. De cockpit is alleen wat krap voor de wat groter uitgevallen vliegers.

De Nederlandse F-16's worden verkocht aan het Amerikaanse bedrijf Draken. Dat bedrijf wordt regelmatig door overheden ingehuurd als oefentegenstander.