TERUGBLIK: De mkz-uitbraak in Fryslân in 2001
Het jaar 2001 stond in het teken van de mkz-crisis. De eerste uitbraak van de besmettelijke veeziekte was dat jaar in Engeland. Later werden ook de Veluwe en Fryslân getroffen, met de dood van duizenden dieren tot gevolg.
Hamsteren en thuisonderwijs in het nieuws van Omrop Fryslân op 22 maart 2001:
Wat voorafging
Als op 20 februari 2001 in Engeland de veeziekte mond- en klauwzeer wordt ontdekt, gaan ook in Nederland de alarmbellen af. Het virus dat mkz veroorzaakt is erg besmettelijk voor koeien, varkens, schapen en geiten. Landbouworganisatie LTO adviseerde veeboeren al gauw om het vervoer van vee zoveel mogelijk te beperken.
Half maart 2001 kwamen er meldingen van mkz in het noordelijk deel van de Veluwe en Overijssel. Er gold al een landelijk vervoersverbod voor vee, mest, veewagens en sperma. Bij de toegang tot boerenbedrijven en andere instellingen verschenen ontsmettingsmatten en bakken met ontsmettend citroenzuur.
Ook het transport van melk en veevoer werd tijdelijk stilgelegd. Uit supermarkten kwamen berichten over het hamsteren van zuivel en vlees. Kinderen van boeren bleven uit voorzorg thuis van school: onderwijzers brachten het schoolwerk in de brievenbus.
Mkz in Fryslân
Op 11 april 2001 bleek het virus ook in Fryslân te zijn. Er werd een geval van mkz vastgesteld op een melkveehouderij in Ee. Ook op een boerderij in Anjum dook een zware verdenking op en een dag later werd het tweede geval van mkz officieel bekend gemaakt.
Het betekende dat al het vee van deze twee boerderijen en dat in een straal van twee kilometer in de omgeving moest worden geruimd, om de verspreiding van het virus de kop in te drukken.
Op 11 april 2001 werd er een geval van mkz vastgesteld op een melkveehouderij in Ee:
Ee en Anjum afgegrendeld
De politie zette de toegangswegen naar het gebied af; alleen bewoners mochten bij de controle- en ontsmettingsposten langs. De RVV, de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees, kwam om de dieren in het toezichtgebied preventief te ruimen. Het ging om enkele duizenden dieren.
Dieren met mond- en klauwzeer, in het Fries 'tongblier', krijgen koorts en blaren in de bek, op de poten en de uier. Vooral bij koeien kan de ziekte ernstig verlopen, maar het virus is niet in alle gevallen dodelijk, en het is niet schadelijk voor mensen. Tot 1991 werd vee geënt tegen mkz, maar dat werd door de Europese Unie verboden omdat het vlees dan niet meer geëxporteerd kon worden.
Omrop Fryslân meldde op 12 april 2001 dat er al ontsmettingsposten ingericht waren:
Verzet tegen het ruimen van gezonde koeien
Van steeds meer kanten kwam de roep om actie tegen het non-vaccinatiebeleid. Het ruimen van gezond vee moest ophouden, zo vonden steeds meer mensen. In Dongeradeel werd half april 2001 de actiegroep 'Ent Europa' opgericht, die een half miljoen handtekeningen tegen het ruimen verzamelde.
In juni 2003 kwam het tot een nieuwe Europese richtlijn: bij nieuwe uitbraken worden noodvaccinaties toegestaan. Dat betekent dat de dieren in het gebied rond het besmette bedrijf gevaccineerd en niet afgemaakt worden.
Versoepelingen en nieuwe koeien
Een paar dagen na de laatste ruimingen werd op woensdag 26 april 2001 het toezichtsgebied van twee kilometer rond Ee en Anjum weer opgeheven. Ook de beperkingen werden wat versoepeld. Zo mocht er weer mest worden vervoerd en werden er weer bezoekers toegestaan bij boerenbedrijven.
Op 2 juni 2001 kwam er voor het eerst nieuw vee naar het gebied Ee-Anjum. Zeven weken nadat zijn bedrijf geruimd werd, kreeg boer Atze Holwerda als eerste weer koeien in de wei. De komst van vijftien koeien was een feestelijke, maar ook emotionele aangelegenheid. Langzaamaan raakten de weilanden in Dongeradeel weer vol.
Voor het eerst weer nieuwe koeien in de weide bij Ee op 2 juni 2001:
Terugkijken in 2011
Verslaggever Douwe Boersma van Omrop Fryslân liet zich in 2001 insluiten in het getroffen gebied. Hij was de enige journalist in het toezichtsgebied rond Ee en Anjum en filmde de ruiming op het bedrijf van zijn oom en neef. In de documentaire Tongblier, de krisis foarby? uit 2011 keek Douwe met hen en andere betrokkenen terug op de zware periode van tien jaar eerder.
Kijk hier naar de documentaire Tongblier, de krisis foarby? uit 2011:
