Andere Fries 'het Saterfries' kan nu ook worden geleerd uit cursusboek

Wolter Jetten, afkomstig uit Fryslân, is docent Duits en woont met z'n gezin in Timmel. Dat ligt niet ver van Saterland in Ost-Friesland, even verder op over de grens van de provincie Groningen. Saterland heeft vier dorpen. In drie daarvan spreekt men Saterfries. Die taal hoort bij dezelfde taalfamilie als het Westerlauwersfries in Nederland en het Noordfries aan de westkust van Duitsland, niet ver van Denemarken.

In de jaren '60 werd het sterk afgeraden Saterfries met de kinderen te spreken. Daardoor zijn er nu bijna geen mensen tussen de 20 en 60 die het als moedertaal hebben. Begin jaren '90 stond het Saterfries nog in het Guinness Book of Records als 'kleinste taal van Europa'. Eind jaren negentig waren er nog 1500 tot 2500 mensen die de taal spraken. Dat aantal is nu nog verder teruggelopen tot 1000 à 1500, volgens een schatting van Jetten.

Wat Jetten ziet, is dat het Saterfries de afgelopen twintig à dertig jaar een kleine heropleving doormaakt, zoals bij wel meer minderheidstalen in Europa het geval is. Er bestaan momenteel veel initiatieven die het Saterfries nieuw leven willen inblazen. Bij jongerenverenigingen, maar ook veel opa's en oma's die de taal doorgeven aan jonge kinderen.

Een ander verschil met het verleden is dat de taal nu op school wordt gegeven, als vak en ook als instructietaal bij andere lessen. Het gevolg is dat er een nieuwe generatie Saterfriessprekers is ontstaan. En er zijn ook enkele uitstekende apps in het Saterfries, vertelt Jetten.

Kunnen Saterfriezen en Westerlauwersfriezen (uit Nederland) elkaar verstaan? Met wat talenkennis en wat bereidwilligheid kom je een heel eind, zegt Jetten. Veel woorden vertonen overeenkomsten, maar er zijn ook grote verschillen, zoals bijvoorbeeld het woord 'kwede' voor 'zeggen'. Verstaan lukt redelijk snel, spreken gaat wel iets langer duren. "Met het cursusboek Saterfries kun je alle kanten op."