LIVEBLOG: Boeren tefreden oer aksjedei, fjouwer minsken oanholden

We slute it liveblog ôf. Bliuw foar al it nijs oer de boereprotesten, de stikstofdiskusje, mar ek al it oare nijs omropfryslan.nl en de Omrop-app yn de gaten hâlden.

By it boereprotest yn Den Haag binne woansdei yn totaal fjouwer minsken oanholden. Twa binne arrestearre foar it smiten fan fjoerwurk, ien persoan foar it misledigjen en ien foar it net opfolgjen fan in befel. Neffens de plysje is de demonstraasje fierder 'sûnder grutte ynsidinten ferrûn'.

Guon wittenskippers, juridysk saakkundigen en advokaten sizze dat it stikstofbelied foar de lânbou juridysk ûnhâldber is. Se wiene woansdei útnûge yn de Twadde Keamer. Se sizze dat de stikstofberekkeningen en -modellen ûnwis binne.

Moarn praat de Twadde Keamer mei minister Carola Schouten oer de stikstofkrisis.

Fryske boeren dy't by ferslachjouwer Gerrit de Boer steane, binne tefreden oer de dei. Boeresoan Jelle Cornelis van Gunst fan Hallum: "We ha it mei ús allen goed delset, we ha ús goed sjen litten. Skande dat se ús net de binnenstêd yn lieten."

Ald-VVD'er Nynke Koopmans wie ien fan de aksjelieders: "Geweldich. Boppe alle ferwachtingen. Kabinet sil moarn om tafel, se moatte earst mei elkoar prate. Ik hâld myn hert fêst. De keamerbrief moat fan tafel. Earst mjitte, dan belied. Sa maklik leit it net, want dan ha se wat út te lizzen en dat wolle se leaver net."

Guon boeren binne alwer ûnderweis fan Den Haag nei hûs ta, mar oaren bliuwe woansdei yn de Hôfstêd. Der is noch in afterparty oant 22.00 oere en tongersdeitemoarn is der in moarnsbrochje foar de boeren oan de Hôffiver.

In diel fan de learlingen fan De Stjelp yn Baard kaam moarns op de boartersguodtrekker nei skoalle, yn overal en mei spandoeken. Ek as boereprotest. Jantine Weidenaar prate mei de bern. "Op myn shirt stiet 'no farmers no food. Myn heit is boer en we prate der thús wol oer." Neffens in personielslid spilet de kwestje enoarm op de plattelânsskoalle.

It wie al drok yn en om Ljouwert fanwegen boeren dy't by it Provinsjehûs wei geane, mar nei in ûngelok tusken twa auto's op it Drachtsterplein wurdt de fertraging allinnich mar grutter.

Wylst in protte Fryske boeren woansdei yn Den Haag of by it Provinsjehûs demonstrearje, binne der ek boeren thús bleaun. Sy binne it net iens mei de protesten. Ien fan harren is bioboer Jan-Rein de Jong fan Rotstergaast. "Ik fyn dat de boeren ris yn de spegel sjen moatte."

De taspraken by it boereprotest yn Den Haag binne dien. "Gedraag je allemaal geen trammelant maken", sei ien fan de organisatoaren op it poadium. De organisaasje is tefreden oer it ferrin fan de dei. "Goede reis terug naar huis."

De earste boeren ride yntusken wer út Den Haag wei. In protte minsken binne ûnderweis nei it treinstasjon. Oaren stappe wer yn de trekker. De ferwachting is dat sy al gau wer de dyk opgeane.

Boargemaster Johan Remkes fan Den Haag warskôget minsken foar de grutte boereweinen. "Alle mensen die de komende uren na hun werk, of na bezoek aan het winkelgebied, terugkeren naar huis worden opgeroepen extra oplettend te zijn in verband met zwaar gemotoriseerd verkeer in de binnenstad."

Hy ropt boeren ek op "om de veiligheid van het publiek in het oog te houden".

As it kabinet neat docht, dan wolle de boeren oer twa wiken opnij demonstrearje. Dat seit Sieta van Keimpema fan de Farmers Defence Force.

Foarfrou Sieta van Keimpema fan de Farmers Defence Force seit dat it kabinet út is op in 'civil war'. Dat sei de Friezinne tsjin de demonstrearjende boeren yn Den Haag.

"Rutte hat him weromlutsen", sei se. "Krekt as de measten fan dit kabinet, efter in muorre fan geweld, yntimidaasje en útlokking", sei Van Keimpema tsjin de boeren op de Koekamp, njonken it Malieveld.

Ald-Steatelid Nynke Koopmans is der ek: "Ik stean in bytsje perpleks. It is fantastysk. It moat ek wat opsmite. Ik krij in rare knoop yn 'e mage fan wat yn de Twadde Keamer bart." Se hat gjin fertrouwen yn de stikstofsifers. "We moatte mjitte. En dan sjen wat der oan de hân is. Mar earst dy brief fan tafel, earst wachtsje. Je sjogge hoe oerstjoer oft de boeren hjirfan wurde."

De trekkers geane stadichoan wer by it Provinsjehûs wei, meldt de plysje. Dat smyt wol wer oerlêst foar it ferkear op.

Yn de tuskentiid giet it Steatedebat wer fierder.

It ynnimmen fan de 'latente' romte is dieverij, seit de Friezinne Sieta van Keimpema fan de Farmers Defence Force op it poadium yn Den Haag. Mei dy maatregel woene de provinsjes stikstofromte kreëarje, mar Van Keimpema sjocht dêr neat yn.

De Steatefergadering yn Ljouwert is oant fjouwer oere skorst. Dêrnei komt deputearre Johannes Kramer oan it wurd.

De plysje hat it Binnenhôf yn Den Haag ôflsetten foar publyk. Op ferskate plakken yn de buert fan it Binnenhôf binne demonstrearjende boeren mei harren trekkers ferskynd. Sy meie net op it Binnenhôf komme.

De yngongen nei it binnenplein, dêrt de gebouen fan de Earste en Twadde Keamer oan lizze, binne ôfset mei linten. Der is in protte plysje. De Twadde Keamer hat út foarsoarch in sydútgong sletten.

Nederlân produsearret de bunder it measte stikstof fan alle Europeeske lannen. Yn trochsneed fjouwer kear safolle. Alle jierren wurdt der 183 miljoen kilo stikstof produsearre, 61% dêrfan komt fan de lânbou.

Mei dy sifers (.pdf) komt ûndersyksburo TNO hjoed. De ûndersiker fynt de krityk fan de boeren op it RIVM net terjochte. Wol wol it TNO in grutskalich lanlik monitoaringsprogramma, mei lokaasjes yn de grûn en yn de romte.

Iepenbier ferfier-bedriuw HTM seit dat it sintrum fan Den Haag net mear te berikken is foar trams en bussen. In protte trams wurde omlaat. Nei it sintrum en yn de rjochting fan Scheveningen ride hielendal gjin trams mear.

De tsjerke yn Jellum hat de Nederlânske flagge oarsom, krekt as in soad boeren.

Yntusken op it Provinsjehûs: Rinie van der Zanden fan de Partij voor de Dieren tsjinnet by it spoeddebat in 'moasje fan treurnis' yn tsjin deputearre Johannes Kramer. Hy hoecht om har net op te stappen.

It boereprotest yn Den Haag is op de Koekamp. Dêr stiet in poadium klear.

Ferfierder Arriva seit dat guon bussen troch it sintrum fan Ljouwert net ride kinne troch de drokte mei trekkers. Saneamde streekbussen folgje in omliedingsrûte. Arriva ropt reizgers op om sosjale media, de webside en reisplanners yn de gaten te hâlden foar aktuele ynformaasje.

Troch de parkearde trekkers yn de binnenstêd fan Ljouwert is de hiele tsjinstregeling fan busferfierder Arriva ûntregele. Arriva besiket alternative rûtes te finen foar de bussen, mar yn guon gefallen slagget dat net.

Arriva ferwiist reizgers troch nei de reizgersynformaasje op ynternet. Hoefolle bussen noch wol ride kinne, kin Arriva net oanjaan.

Hûnderten boeren ferlitte it demonstraasjeterrein yn Den Haag, se blokkearje tramlinen en stekke fjoerwurk ôf. Dat meldt it ANP.

Earder op de dei hie boargemaster Johan Remkes sein dat de boeren har oan de ôfspraken hâlde moatte. Oar gedrach neamt er ûnakseptabel en gefaarlik. Premier Mark Rutte warskôge dat oars "het strafrecht geldt".

It plein foar it Fries Museum wurdt as parkearplak brûkt.

De beskikbere romten yn it provinsjehûs binne allegearre fol. De plysje ropt de boeren dan ek op om bûten te bliuwen. Sa'n grutte groep waard net ferwachte. De plysje hopet op begryp fan de boeren.

De plysje hat alle diken nei de Twibaksmerk ôfset. Bussen moatte omride.

It debat is oanfrege troch Forum voor Democratie nei't deputearre Johannes Kramer freed syn hantekening ynluts ûnder it IPO- akkoart oer de stikstofmaatregels. Fraksjes binne lilk dat er moandei earst syn hanteken sette wylst de steaten fan neat wisten.

Op de N359 is in kolonne fan trekkers ûnderweis nei Ljouwert en op de A32 is it ek drok, der ride 50 trekkers. Ek de binnenstêd fan Ljouwer rint fêst.

Ferslachjouwer Marjelle Boorsma is op in drokker wurdend Malieveld. Hinnemester Tjeerd Zijlstra is der ek. "We wolle ús ûnfrede hearre litte. It docht wol wat mei my om hjir te stean, de saamhorigheid. Nood breekt wet, jo moatte jo hearre litte."

In reportaazje fan ferslachjouwer Ronnie Porte.

De plysje yn Ljouwert hat de dyk foar it provinsjehûs mei in frachtwein blokkearre. Mooglik komme der letter boeren om't yn de steaten in spoeddebat is oer de stikstofproblematyk. Boeren meie der by wêze, mar trekkers meie net foar it provinsjehûs stean.

Oant no ta bliuwt it rêstich yn de omjouwing fan it Binnenhof.

Sieta van Keimpema is wiis mei de opkomst. "Dit is in geweldich sinjaal en ek in warskôging. De boeren pikke it echt net mear." Se fynt dat oerdreaun reagearre wurdt. "It is idioat om it leger yn te setten."

Ferslachjouwer Marjelle Boorsma is op it Malieveld yn Den Haag. "Der steane al sa'n 400 trekkers, ik sjoch ek wat Fryske flaggen. It is drok en it rint aardich fol. Der komt noch in grutte stoet oan. De ME is drok om hjir te kommen. It sintrum is hielendal ôfsletten. op it Binnenhof kinst net komme. De plysje stiet op it fjild derby, mar grypt net yn. De sfear is noch goed."

Yn it provinsjehûs is woansdeitemiddei yn Provinsjale Steaten in spoeddebat oer de stikstofproblematyk.

Boeren ride dochs mei trekkers it Malieveld yn Den Haag op, dat is tsjin de ôfspraak.

Nei tal fan taspraken yn Bilthoven geane de boeren no nei Den Haag. Dêr kinne se nei it Malieveld, it sintrum en it Binnenhof binne ôfset troch it leger.

"Boeren zijn de kop van jut," sei wurdfierder fan de Farmers Defence Force Jeroen van Maanen yn syn taspraak, sa meldt it ANP. Neffens him wurde de boeren troch it RIVM, de polityk en de media nei de râne fan de ôfgrûn dreaun.

"De media misbruiken het ene na het andere nepnieuwsrapport om nog meer problemen op naam van de landbouw te schrijven", seit Van Maanen. "De politiek neemt dit zonder gedegen onderzoek over. Op basis van leugens, aannames en emoties wordt een beslissing genomen die de hele landbouwsector steeds dichter naar de rand van de afgrond drijft."

Oer it RIVM seit er. "Voor leugens, aannames en rekenmodellen zit je bij het RIVM aan het goede adres."

Jan Cees Vogelaar fan it Mesdagfonds, dat agrarysk ûndersyk finansiert, is kritysk. "Dat internationale model is nog nooit gevalideerd met metingen op de grond." Dat meldt de NOS.

It fûns lit nije wike sels stikstofmjittingen dwaan. "We hebben jullie steun nodig om de politiek en de minister te overtuigen dat ze onze metingen serieus gaan nemen."

By it berekkenjen fan de stikstof makket it RIVM soarchfâldich en robúst gebrûk fan de gegevens dy't se sammelje. Dat sei direkteur-generaal Hans Brug fan RIVM tsjin de boeren yn Bilthoven. Sa skriuwt it ANP.

"U geeft mij mee dat u twijfels heeft over de cijfers van het RIVM. Volgens internationale standaarden zijn de stikstofberekeningen die wij doen van hoge kwaliteit. Dat zeggen ook deskundigen in het buitenland over ons. We laten ons ieder jaar door buitenlandse experts beoordelen daarin. En eens in de paar jaar met een echte diepte-evaluatie. Dat gaat binnenkort weer gebeuren. De kritiek die ik vandaag en eerder deze week heb gehoord, zullen daar vanzelfsprekend in worden meegenomen. Dat is wat ik jullie zou willen zeggen vandaag."

Guon boeren raasden ûnder syn ferhaal dat dat net wier wie.

Moarns wie der goed 450 kilometer file, om healwei tsienen wie dat al ôfnaam nei 170 km. Op de A27 fan Gorinchem nei Utrecht is de fertraging twa oeren.

It boereprotest yn Bilthoven ferrint oant no ta gemoedlik. Guon boeren besochten mei de trekker yn de buert fan it RIVM sels te kommen. Se koenen der net komme en binne de kant opstjoerd nei it byienkomstplak oan de râne fan it doarp.

Se hat de Stichting Stikstofclaim oprjochte.

Al it nijs oer de boereprotesten is te finen op ús spesjale dossierside.

Yn Bilthoven soenen der 3.000 trekkers stean, meldt it ANP.

Skoalbern út Húns dogge ek mei oan it boereprotest. Se binne spontaan mei spandoeken en trekkers nei har skoalle yn Baard kaam.

Fjouwer boeren fiere aksje by de A7 by Drachten. Se ha trekkers oan de kant fan de dyk set. Op in grut boerd stiet: 3 x toeteren voor boeren. Troch de aksje is in file ûntstien. De plysje besjocht oft de trekkers fuort moatte.

Feehâlder Jan Witteveen út Munnikebuorren is al yn Bilthoven. Neffens him is der gjin stikstofprobleem om't de mjittingen net doge. Hy woe eins net demonstrearje. "Ik had geen zin, maar het moet maar weer. Ze moeten toch een keer luisteren."

Ytsen van der Heide en Hylke Hein de Jong binne fan De Jouwer en Haskerhoarne ek ûnderweis gien. Se seagen dat de fiadukten ûnderweis goed fol stienen. Se hoopje dat se mei de aksje wat losmeitsje. "De foarige kear is der gjin gehoar jûn. We leare foar boer en komme hjir foar ús takomst."

De boeren moatte har trekker parkearje by de A27, en dan rinne se nei it sportpark yn Bilthoven. Der stiet noch wol in trekker, dy is fan Alie en Rebecca fan Penjum. "We ha him der fanmoarn delset en dy bliuwt ek moai stean. As de sleutel der net yn sit, kin de trekker ek net fuort."

Se hoopje dat partijen wat neier ta elkoar komme. De mjittingen binne neffens har net goed. "Se moatte wat oars beslute sadat elk gewoan syn wurk dwaan kin."

Om 9.00 oere wurdt der praat. Om 11.30 oere geane de boeren troch nei Den Haag. "In statement hat altyd sin, we wurde sjoen en we hoopje dat de polityk it oppakt."

Dries Gerbens is yn in bus ûnderweis. "Sa kinne we mei in gruttere groep wêze, we reizgje mei trije bussen yn kolonne. Dus dat skeelt al 150 trekkers op de dyk." Hy is sels gjin boer, mar stipet de aksje om't der in hoop ûndúdlikheid is yn de sektor. "As it ûnder de boeren heakket, dan heakket it by ús ek. Dêrom stypje we de boeren, mei elkoar sette we de skouders derûnder."

De sfear is goed, minsken binne optein. "Ik hoopje op in freedsume demonstraasje sûnder ynsidinten, lykas yn Grins. Dat gie net neffens plan, mar ik kin de frustraasje begripe."

Yn Den Haag hat de plysje 15 boeren steande hâlden dy't nei it Binnenhof woenen om te protestearjen, meldt it ANP. Se meie dêr net komme, mar wurde nei it Malieveld laat.

De earste boeren binne al oankaam yn Bilthoven, meldt it ANP. Mei elkoar wurde 2600 trekkers ferwachte. De boeren sammelje har oan de râne fan it plak, by it sportpark. Se meie net by it kantoar komme.

Jitty van der Werf fan Farmers Defence Force is ek ûnderweis. "Meten is weten, dat is wat we wolle. We wolle dat se earlik mjitte. De sifers fan it RIVM wurde yn twivel lutsen. We wolle in statement meitsje en dêrom binne we ûnderweis nei it RIVM en Den Haag."

De opkomst is folle grutter as op 1 oktober. "Doe wienen der sa'n 200 trekkers en no binne der al 900 trekkers ûnderweis. We krije stipe fan boargers, der hingje spandoeken op fiadukten."

Se ferwachtet dat de sfear gemoedlik is, net dat der tastannen as yn Grins komme dêr't boeren de doar fan it provinsjehûs fernielden. "Dat is emoasje ûnder de boeren en dat mei wol sjoen wurde, mar wol op in bettere manier. We geane troch oant de ûnderste stien boppe is, we ha geduld."

Yn Den Haag wurde de boeren tasprutsen troch ûnder oare Geert Wilders en Thierry Baudet. "Dy wolle ús in hert ûnder de riem stekke."

André de Haan fan Eastermar sit ek op de trekker. Hy is om 4.00 oere fuortgien by Thialf. "Dêr stienen wol sa'n 400 oant 600 trekkers. By De Jouwer en De Lemmer kamen der ek noch mear by. Dat is hartstikke moai." Lanlik stiet der al 260 kilometer file. "By it protest fan twa wiken lyn wie der tûzen kilometer file. Dat komt der noch wol oan."

Twa wiken lyn hie er in geheime stjoerder mei op de trekker, no hat er wat grutter útpakt. "We ha in boukeet op in boerewein en dêr sitte in man as wat yn. We ha in livestream op YouTube. En we draaie muzyk sadat de hiele stoet meigenietsje kin."

Hy hopet op in freedsume manier wat te berikken. "De saamhorigheid ûnder boeren hat noch noait sa sterk west. We dogge it mei syn allen. It stikstofbelied moat fan tafel, it slacht nergens op. Mei de modellen fan it RIVM kinne we neat. Ynleverje is prima, mar dan mei earlike sifers en net mei modellen."

Boerinne Anja Jenema út Follegea sit ek op de trekker. "We sitte no by Lelystêd en it rydt wol troch, we ride no 41 kilometer." Se neamt de sfear grandioas. "Minsken binne entûsjast. We stienen earst op it fiadukt, dat wie in moai momint, mar op in stuit binne we der ek tusken gien, de stoet wie sa lang, der kaam gjin ein oan."

Se docht mei om sjen te litten dat it sa net langer kin. "Ik hoopje dat dit in stientsje bydraacht." Se fynt it wol spitich, dat it allegear sa moat. Der binne ek aardich wat caravans mei yn de stoet. Boeren binne fan doel om te oernachtsjen. Sels sil se wol werom, want it wurk giet ek troch.

Ferslachjouwer Ronnie Porte is ek ûnderweis. Hy sleat achteroan yn de file, feroarsake troch de trekkers. De planning is dat de boeren om in oere as njoggen by it RIVM yn Bilthoven oankomme. It plan om nei it Binnenhof te gean is feroare. De boeren binne dêr net wolkom, plysje en it leger ha it gebiet ôfset. No sille de boeren nei it Malieveld, krekt as by it boereprotest op 1 oktober.

Om goed 6 oere is der al in file te melden: op de A6 by Emmeloord is oer in lingte fan 7,5 kilometer stadichridend en stilsteand ferkear.

In grutte groep trekkers by Thialf op It Hearrenfean. De boeren sammelen har dêr om 4.00 oere. Guon boeren ha sels in caravan mei.