Bern faker de dupe fan tekoart oan logopedisten: "Effekt taalefterstân wurdt ûnderskat"

"Dit gaat echt niet goed", seit Anneke Pape, haad fan it Audiologisch Centrum by it UMCG yn Grins. Hieltyd faker sjocht sy op har ôfdieling bern binnenkommen dy't fierstente lang wachtsje moatte op logopedyske soarch en dêrtroch grutte efterstannen oprinne.

De bern dy't yn Grins ûndersocht wurde, hawwe te krijen mei swiere sprek- en taalproblemen. "En dat is geen licht traject", seit Pape. Audiologyske sintra lykas dy yn Grins ûntfange benammen bern tusken de twa en trije jier. "Het gaat om kinderen met een complexe vraagstelling in hun communicatieve ontwikkeling."

De periode tusken twa en fjouwer jier is in wichtige ûntwikkelingsfaze foar it bern, seit Pape. Wat earder oft begûn wurdt mei logopedyske behanneling in dy faze, wat grutter de kâns op sukses. En dêr wringt it no just, neffens Pape. "Daar missen we nu kostbare tijd."

"Een half jaar na de eerste onderzoeken komen kinderen terug voor een controle. Wat we nu merken is dat ze vaak nog geen logopedische behandeling gehad hebben, of er maar één of twee keer zijn geweest." Dêrtroch komt de ûntwikkeling stil te stean en wurde de problemen allinnich mar grutter.

It is it ferhaal fan in sektor dy't suver op klappen stiet. Logopedisten, (orto)pedagogen, dokters, soarchlokaasjes; oeral wurdt sprutsen fan in enoarm probleem. Want just dêr wêr't de behanneling begjint, liket in oplossing fier fuort.

Marije Dijkstra fan De Lemmer wurket sûnt 2017 as logopedist yn de earste liny. Har dream is útkaam, want se hat in eigen praktyk iepene. "Logopedy is gewoan in hiel wichtich en moai fak", seit se.

Logopedisten binne nedich by eltse foarm fan kommunikaasje, leit Dijkstra út. "Al tinke in soad minsken dat wy allinne mar in bytsje helpe mei de útspraak fan de 'R'-kes en de 'S'-kes."

De passy strielt der by Dijkstra fanôf, mar it is net altyd sinneskynwaar. Se moast troch in grodzemods fan oanmeldingsprosedueres by ferskate fersekerders hinne om de praktyk op te starten.

Ek falle fergoedingen yn de hiele sektor bot ôf. It gefolch is dat praktykhâlders dermei ophâlde en wachtlisten hieltyd langer wurde. It is in lanlik probleem, dat ek yn Fryslân dúdlik spilet.

"Wy binne al mear as tweintich jier logopedisten. Eartiids wiene minsken hiel bliid mei it wurk", seit logopediste Heidi Salverda, dy't ferskate praktiken hat yn Fryslân.

Mar sy fernimt dat de wurkwille by selsstannich wurkjende logopedisten hurd tebekrint. "No bliuwe fakatueres mear as in jier iepen. Praktykhâlders moatte har oer de kop wurkje."

Der is amper groei yn de tariven, seit Salverda: "As in klant útfalt, betellet de fersekerder net. Hoe kinne je dan in stabyl bedriuw opsette? Wy hawwe alris op it punt stien om gjin akkoart te tekenjen by de fersekerder, mar dan hawwe je neat. In soad logopedisten binne mismoedich en tekenje mar, want it hat dochs gjin sin."

Fersekerder De Friesland werkent de finansjele soargen, mar heakket der oan ta dat dit ek jildt foar psychologen, fysioterapeuten, ensafuorthinne. "Het is altijd een strijd tussen zorgaanbieders en verzekeraars", seit wurdfierder Rob Propsma.

"Wij denken dat logopedisten nu een goed uurtarief krijgen. Er is geen extra geld beschikbaar voor preventie bij zorgverzekeraars. Dat krijgen we niet van de overheid."

De diskusje oer fergoedingen rint heech op, it hat sels ta in wiidweidige proseduere laat. Ut ûnôfhinklik ûndersyk fan Gupta docht bliken dat logopedisten yn de earste liny sa'n 25 persint ûnderbetelle wurde yn ferhâlding ta de praktykkosten.

Fersekerders joegen oan it ûndersyk serieus te nimmen. Mar omdat der neat feroare yn de tariven, spanden logopedisten in rjochtsaak oan tsjin fersekerders. De rjochter stelde de fersekerders yn it gelyk, omdat der gjin konkrete tasizzing dien is om de tariven te ferheegjen.

De fersekerders hawwe wol ôfpraat dat der yngreven feroare wurde moat yn de soarchsektor. "Op deze manier wordt het onbetaalbaar", seit Propsma. De Friesland wol bygelyks dat bepaalde preventive soarchtaken nei de gemeente gean.

Dat barde al, seit Salverda: "Mar dat is fuortbesunige, want gemeenten hawwe al in soad muoite om dingen te bekostigjen foar bern."

Dat de soargen breder droegen wurde, docht bliken út rûnfraach fan Omrop Fryslân en in enkête fan de NVLF (Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie) ûnder Fryske logopedisten.

Sa seit in respondint: "Je bent veel tijd kwijt en er is weinig betaalde tijd. Je hebt geen collega's om je heen, voelt je eenzaam en het werken wordt minimaal beloond."

Ek jouwe praktykhâlders dy't dermei ophâlde oan gjin wille mear te hawwen yn it wurk. "Er komen steeds meer regeltjes bij, er is meer administratielast en dat staat niet in verhouding tot de beloning."

Nije logopedisten binne dreech te finen. "Er heerst teleurstelling na het afstuderen. Werken binnen de eerste lijn valt tegen door een te hoge werkdruk."

Mei as gefolch dat der lange wachtlisten binne en in kwetsbere groep bern lang wachtsje moat op soarch. "Dat giet om bern ûnder de fjouwer jier dy't in jier lang gjin soarch krije kinne", seit Salverda.

Mar is it in probleem dat bern letter behannele wurde? "As in bern fan twa jier âld foar langere tiid omrint mei problemen, wurdt de kommunikaasjeneed grutter", seit logopedist Hiltje Muller fan it Audiologisch Centrum Pento Ljouwert. Ek dêr fernimme se dat de wachtlist langer wurdt.

"Der wurdt ûnderskat wat de byeffekten fan in taalefterstân op langere termyn binne", seit sy.

By slimme sprek- en taalproblematyk wurdt sprutsen fan in taalûntwikkelingsfersteuring (TOS). De wrâld is ynrjochte op kommunikaasje, dus problemen mei taal kinne grutte beheiningen foarmje.

It kin bygelyks liede ta eangststeuringen, depresjes en ferkearde diagnostisearringen fan autisme of ADHD.

"Ook tussen ouder en kind gaat de relatie soms niet goed", seit Pape. "Kinderen worden boos door communicatieproblemen, ze begrijpen elkaar en hun ouders niet. Dat gaat ten koste van de sociale en emotionele ontwikkeling."

"Dan is er sprake van ernstige problemen, waardoor je op zoek moet naar een behandeling die eigenlijk intensiever is dan wat je in eerste instantie had gedacht. Met de bijkomende kosten."

Situaasjes sa't Pape dy sketst, hawwe ta gefolch dat mear bern djoere soarch nedich hawwe, wylst dat foar te kommen wie.

In behanneling fan bern mei in fermoeden fan in taalûntwikkelingsfersteuring bart bygelyks by de Taaltrein fan Kentalis. Nei skatting kinne de folsleine kosten foar soarch en ûnderwiis foar in bern mei sa'n fersteuring oprinne ta tsientûzenen euro's.

By alle liny's oerhearsket de noed dat de logopedy fêstrint en dat der op koarte termyn yngrepen wurde moat. "It hinget hielendal ôf fan it tal logopedisten", seit Muller.

Logopedisten lykas Marije Dijkstra dus. Want har passy foar it fak bliuwt yn alle gefallen: "It aldermoaiste is as ik by in bern, folwoeksene of âldere de ferwûndering sjoch dat se in wurd of in klank dochs wol útsprekke kinne. Datst gewoan dy lytse foarútgong meimeitsje kinst en minsken écht helpe kinst. It is sa'n breed en bysûnder fak."