De toan fan Jan de Groot: "Automatyk"

Jan de Groot © Omrop Fryslân
"Let op myn woorden: de muur fâlt! Goeie trouwens. In 1989 is de bekindste muur fansels al fâlen, maar skielk sil d'r dus nag 'n muur fâle: de snekmuur.
De snekmuur, hoor ik jim sêgen? Ja, ik loof dat dut teugenworig soa noemd wort, maar bekinder is meskien wel 't woord automatyk. Dat je sels wêrme sneks út fakkys hale kinne fan 'n eetgelegenhyd, maar dat hoef ik jim feerder niet út te lêgen, nim ik an.
En ik hew dus 't gefoel dat 't niet soalang meer dure sil foordat soks ferdwine sil. De reden is simpel: 't is ongesond en derom wille se d'r fanôf. Ons lând draait ommers al jaren deur at 't op 't gebied fan gesond en ongesond eten gaat.
De toan fan Jan de Groot
Derom dink ik dus dat d'r aansen weer 'n stikminnig fan die gesondhydsgoeroes op barrikades springe om derfan ôf te ferkondigen dat de automatyk ferboaden worre mot. Dat soks in deuze tiid niet meer kin.
Der begint 't met, maar 't sil derna fast feerder gaan. Och heden, ja. Souwen snekbars derna ok beliis geve motte? Oh, reken maar. Of dat se al blive mâge, maar dat je der alleen nag maar gesond eten kope kinne. Ik mot bekinne dat ik gyn snekker bin, maar ik sou dan út protest ok gyn bek sette op dat gesonde. Derfoor gaan je niet na de snekbar.
En sêg nou eerlik: soa'n automatyk het wat. At je befoorbeeld in Luwt op stap weest binne, dan is 't soawel letterlik as figuurlik heerlik dat je even 'n fette hap achter 'n rútsy weggripe kinne.
Mooglik dat ik nou feulsten te feer gaan, maar 'n automatyk is ok erfgoed. 't Hoort bij Nederland. Ik loof niet dat d'r ândere lannen binne die't ok automatiken hewwe.
Maar ik loof dus dat de snekmuur ferdwinen gaat deur 'n stikminnig deurdraaide gesondensgoeroes. En sij sille fast ok de súppermetten niet ontsien. Over soafeul jaar mâg d'r befoorbeeld gyn sjips en snôbersgoed meer ferkocht worre, om't dat niet gesond is. Meskien draai ik, krekt as die goeroes, nou deur, en dat hoop ik, maar ik bin bang dat dut gebeure sil at je de trend fan de lêste jaren sien. En dan sil 't wel niet alleen bij sjips en snôbersgoed blive. Over soafeul jaar binne wij dan fast allegaar soa gesond as 'n fis, maar de rest fan ôns leven blive wij doadongelukkig.
Blikstynders, dut sou wel 'n heel negatyf en depressyf eand fan deuze kollum weze. Derom draag ik, as útsondering, bij eandsybeslút 'n gedichy foor dat ik in 2006 skreven hew.
Aigenlik is 't 'n bordeel gelyk
úteenlopende sneks in 'n automatyk
Se lêge wêrm achter 't rút
en at je d'r foor betale komme se d'r út
Je kinne se dan lekker pakke
Fral at je na die behoefte snakke"