De toan fan Jan Koops: "Exkuus"
"Bi'j een tal Twiede Kaemeraemerleden is grote argernis ontstaon over et exkuus veur de tied van de slavehaandel. En dan gaot et veural om et eisenpakket dat een peer orgenisaosies op taofel legd hebben. D'r wodt vraogd om flinke betaelingen an naobestaonden van slaven.
Zéker, et was een slim verwarpelik systeem, die slavehaandel; en ja, ik kan me hiel goed veurstellen dat naobestaonden van slaven ok in disse tied nog last hebben van heur ofkomst.
Want et is muuilik te ontkennen dat de wieze waorop vandaege-de-dag deur vule witte meensken nog ankeken wodt tegen niet-witte en veural zwatte meensken, dat dat ongetwiefeld diepe wottels het in de tied van de slavehaandel.
Donkere meensken wodden lange en bi'jtieden nóg as 'minder' bestempeld. In dagblad Trouw haelde kollumschriever Stevo Akkerman gister Frederik Willem van Eeden an, de heit van de schriever Frederik van Eeden. Die Frederik Willem zol in 1884, dus tien jaor nao de ofschaffing van de slavehaandel, schreven hebben "De neger is wel een mens, maar toch niet geheel als wij."
En veerder: "Hij is lui van natuur en als hij door zachte dwang tot arbeiden wordt genoodzaakt is hij veel gelukkiger dan wanneer hij volkomen gelijkgesteld wordt aan de Europeaan." Nog es, dit het Van Eeden schreven tien jaor náo de ofschaffing van de slavehaandel. Starker nog: ik bin d'r wis van dat een protte meensken d'r nog krekkengeliek over daenken.
Hoe lange is et eins leden daj' op schoelen veur de zending een zonuumd "nikkend negertien" hadden? As kiender geld in et gleufien deden, dan nikte et zwatte poppegien as teken van grote daankberhied vaor de gulle gever.
Uut onderzuuk het blieken daon dat op et Minesterie van Buterlaanse Zaeken deur een groep meensken stelselmaotig de term 'aepen' bruukt wodt om bepaolde bevolkingsgroepen te omschrieven. Buterlaanse Zaeken is now krekt et minesterie dat et hebben moet van goeie kontakten en overleg mit meensken van over de hiele wereld. En juust daore wodt dus zo over meensken mit een aandere aachtergrond praot.
Dat, nog es: ja, ik kan mi'j goed indaenken dat naobestaonden van slaven nog hieltied et gevuul hebben niet as geliekweerdig behaandeld te wodden.
Ik vien et daoromme goed dat oonze overhied uutsprekt et hiel arg te vienen wat d'r in de jaoren van de slavehaandel allemaole veurvalen is en heur d'r veur te schaemen dat doedetied bepaolde groepen et hiel gewoon vunnen om slaven te hebben daor in te haandelen. En, now goed, as et woord exkuus daorveur de juuste term is, dan meugen ze dat doen.
Mar zels vuul ik mi'j minder anspreuken. Veur zoveer ik naogaon kan hebben mien veuroolden hielemaole niks van doen had mit slavehaandel. Of, now ja, misschien toch wél. Mar dan as slaaf. In mien stamboom staon nogal wat meensken die in et veen warkt hebben. Veenarbeiders weren zoe'n betien de slaven van doe. Van morgens vroeg tot aovends laete warken, vaeke mit de hiele huusholing; verplicht de bosschoppen doen in de winkel van de veenbaos.
En die veenbaos hadde vanzels ok een kefegien daor de arbeiders heur weekloon veur een pat votdaolik in draank ommezetten om de zörgen even vot te drinken. Aj' et verslag van de parlementaire enquêtekemisse van begin 1900 d'r op naolezen, dan woj' daor koold van.
Op Facebook kwam daoromme lestdaegs een bericht veurbi'j van een naobestaonde van veenarbeiders. Hi'j zuukt lotgenoten die daor last van hebben. Want kiek es: nog vaeke gelt et spreukwoord: aj' veur een dubbeltien geboren binnen, dan woj' nooit een kwattien.
Ik weet niet of d'r al naobestaonden van veenbaozen west hebben die heur exkuus anbeuden hebben veur et haandelen van heur veuroolden. Ik heb et niet heurd. Mar as et an mi'j ligt huuft et gemientebestuur van Stellingwarf Oostaende dat niet te doen. En die huuft al hielemaole gien zonuumde herstelbetaelingen te doen.
As die d'r al kommen zollen moeten, dan van de naobestaonden van de veenbaozen die vaeke vandaege-de-dag nog hiel goed leven van et doe verdiende geld en deur de pesisies die ze daormit kriegen konnen.
Slavehaandel? Exkuses meugen wat mi'j angaot, mar herstelbetaelingen huven niet donkt mi'j. Stop dat geld liever in prejekten om racisme tegen te gaon."