Eardere gemeente Snits net belutsen by ûnteigenjen Joadsk fêstgoed

Ruby de Vries © Omrop Fryslân, Casper Slotboom
Gemeente Súdwest-Frysân is bliid dat foargonger gemeente Snits net belutsen wie by it ûnteigenjen fan Joadsk fêstgoed yn de oarloch. Dit hat bliken dien nei ûndersyk fan skiednisstudinte Ruby de Vries.
Masterstazjêr Ruby de Vries fan Boalsert leit út wêr't har ûndersyk krekt oer gie: "Het heeft betrekking gehad op de rol van het gemeentebestuur van Sneek bij de onteigening van Joods vastgoed. De Duitse bezetter heeft tijdens de oorlogsjaren onroerende goederen van Joden onteigend."
Dat koe gean om lânbougrûn, mar ek om gebouwen fan Joadske bedriuwen en partikulieren. "Het kwam wel voor dat Nederlandse gemeentebesturen er actief bij betrokken waren door zelf panden op te kopen van de bezetter. Maar dat heeft Sneek niet gedaan."
Dat is noch wol bysûnder, want yn de oarloch hie Snits in boargemaster dy't oan de ferkearde kant stie. De oanlieding foar it ûndersyk wie in fraach fan VPRO-ûndersyksprogramma 'Pointer' yn 2020, fertelt gemeente-argivaris Jack de Vries. De kommoasje om it ûndersyk hinne liet ferskate gemeenten ûndersyk dwaan nei har oarlochsferline.
Ruby de Vries die ûndersyk nei Joadsk fêstgoed yn Snits
"De vraag was of we als gemeente onderzoek hadden gedaan naar de onteigening van Joods vastgoed. Dat sprak me meteen aan, ik dacht: daar moeten we iets mee doen. Ik heb aan het college gevraagd of het goed was dat we dat onderzoek zouden doen."
Tagelyk kaam Ruby de Vries op it paad fan it argyf. "Omdat ze nog stage moest lopen voor haar studie. Ze moest nog een scriptie schrijven, dus de onteigening en het rechtsherstel was een mooi onderwerp."

Undersyk yn ferskate argiven

Yn kultuerhistoarysk sintrum De Tiid lizze de argiven fan Súdwest-Fryslân en syn foargongers. Mar Ruby de Vries die ek ûndersyk by it NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) en it Nationaal Archief yn Den Haag.
"Na de oorlog moest het vastgoed teruggegeven worden aan de Joodse eigenaren", sa fertelt De Vries. Sy socht ek út hoe't dat yn Snits wie. "Daar is uitgekomen dat in alle gevallen regelingen zijn getroffen: dat zijn ofwel schikkingen ofwel teruggaven van het eigendom."
Der is gjin bewiis fûn dat de gemeente neiheffingen en boeten oplein hat oan Joadske fêstgoedeigeners dy't nei de oarlochstiid weromkamen nei Snits. Ruby skreau it allegearre op yn har skripsje 'Alles verloren?'.
Gemeente-argivaris Jack de Vries fan Súdwest-Fryslân © Omrop Fryslân, Casper Slotboom
Jack de Vries en it gemeentebestjoer kinne dan ek ferromme sykhelje. "Ik denk dat dit een bevestiging is van dat de rol van de gemeente op dit vlak nul is geweest. Dat is maar goed ook, want anders was het een heel ander verhaal geworden. Dan had je na moeten denken over het eventueel schadeloos stellen van nabestaanden."

Persoanlike ferhalen

Ruby de Vries kaam tal fan persoanlike ferhalen tsjin, lykas it ferhaal fan de Joadske Levi Nathan Velleman (1862-1942). "Hij was een man van 80 jaar die in 1942 vanuit zijn woning is gearresteerd. Samen met zijn huishoudster is hij gedeporteerd naar Auschwitz, waar ze om het leven gekomen. Als je zulke verhalen leest, krijgt het wel een emotionele kant. Als onderzoeker doet je dat wat."