De toan fan Jan Koops: "Oorlog"

Een protte veteranen die daor ok as soldaot west hebben, bin lelk. Dat weren ze ok doe in 1969 Hueting, iene van die soldaoten van doe, meer eupenhied gaf en klip en klaor zee wat daor veur misdaoden allemaole wel daon weren. De tied was d'r toen nog niet riepe veur om dat soorte van zaeken an de odder te stellen.

Mar ok now, nog mar een peer daegen leden was d'r op 'e tillevisie iene van de Indië-veteranen die dudelik maekte dat et dan allemaole wel waor wezen zol, dat groffe geweld, mar zoks ok naor buten brengen? Nee! "Dat doe je nie!", zee hi'j mit een zwaor Braobaans aksent. Liek as wel vaeker et geval is: klokkeluders wo'n niet op pries steld.

Ik kan et mi'j an de iene kaante ok wel veurstellen dat de Indië-veteranen now niet bepaold zitten te waachten op dit soorte van onderzuken. De terechte kritiek is vaeke dat mar ien klein onderdiel van et gehiel belocht wodt en as zoks dan naor buten komt, dan wodt et vaeke slim uutvergroot. En vanzels bin d'r ok genog soldaoten die hielemaole gien bloed an heur hanen hebben.

Zi'j hebben alliend mar wachtlopen, de administraosie bi'jholen, veur et eten zörgd en zokswat. Mar dat nemt niet weg dat d'r vandaege-de-dag duzenden meensken binnen die nog trauma's hebben deur wat d'r doe allemaole veurvalen is. En as ik 'meensken' zegge, dan doel ik op meensken uut de verschillende kaampen die doe tegenover mekeer stonnen.

D'r bin veteranen die heur maoten zwaor verminkt in de revier drieven zaggen. En d'r bin meensken in Indonesië die heur kiender en kleinkiender mitnemen naor et plak daor heur heit of pake gruwelik an zien aende kommen is deur 'oonze jonges'.

"Mar", zo vreug iene van die veteranen him in de NRC of, "et was oorlog. Wat hawwe dan doen moeten?" As klein joongien hadde hi'j mitmaekt dat heur huus omsingeld was en d'r wodde scheuten en d'r wodden huzen in de fik steuken. Doe kwam de politionele aktie, zee hi'j. Hi'j hadde as kiend staon te juichen.

Hi'j vreug him of, of ze dan toekieken moeten hadden hoe zi'j iene veur iene ofslaachted wodden zollen. Him was laeter in zien diensttied leerd dat, aj' iene tiedens een verheur an et praoten kriegen willen, da'j him dan flink zeer doen moeten. D'r was him leerd dat, aj' iene mit een bajonet stikken, daj' dan niet alliend stikken moeten mar ok dri'jen. Hi'j zee: "Soldaten worden geleerd meedogenloos te zijn en dat zijn ze dan ook."

En daor slat hi'j de spieker op 'e kop! D'r wodt wel es praot over 'een smerige oorlog', mar waoromme dat 'smerige' d'r veur moet is mi'j een raodsel. Elke oorlog is ommes smerig. En ze wo'n de hieltied smeriger. In Amerike drokken ze op een knoppien en dan vligt d'r an de aandere kaante van de wereld een bom een woonwiek binnen uut een onbemande drone. Zels zit de schutter veilig op duzenden kilemeters ofstaand, misschien wel aachteroverleunend in zien stoel, mit een kop koffie in de haand.

An now toe bin de veraantwoordelike meensken uut de poletiek altied, om mar een oorlogsterm te bruken, buten schot bleven. Et wodt tied dat dudelik maekt wodt dat et de kammenetten west binnen, de menisters, en ok et parlement die mit mekere deurpakt hebben. Daor zol now nog es een keer een parlementaire onderzuukskemissie veur kommen moeten.

D'r bin tal van dienstweigerers die een peer jaor zitten mossen omreden ze niet an heur plicht voldoen wollen en gao naor Indië. Ok die meensken moet recht daon wodden. Zi'j weren de ienigen die doe deur hadden in wat veur oorlog ze telane kommen zollen.

En now is d'r et gedonder in de Oekraïne. Waoromme zitten d'r op belangrieke pesisies in de wereld toch vaeke meensken die heurzéls zo belangriek vienen? Wanneer staot d'r es iene van heur op die vragt waor ze in hemelsnaeme mit doende binnen? Of, om et mit een liet uut et lieteboek veur de karken te zeggen: Zal ooit een dag bestaon dat oorlog, haet en stried, veur iewig bin vergaon uut disse wereldtied?"