De toan fan Jan Koops: "Kotte lonties"

"Zundagaovend was op de tillevisie de dokementaire Het verdriet van de Veenkolonieën te zien. Et gong over wiendmeulens die nogal dichtebi'j de huzen kommen.
En dan gien meulenties van dattig meter, nee ze bin twiehonderd meter hoge!
Die meulens maeken algedurig geluud en bi'j de zommer hebben de meensken last van de schaad van de wieken (of vleugels, of hoe ze ok mar nuumd wodden) die de hiele tied in een ientonig ritme over et laand dwaelen.
De dokementaire maekte dudelik daj' as inwoners van zoe'n dörp niks in te brengen hebben. Ja, d'r wodden inspraokaovends holen, mar da's aliend mar veur de show.
Alliend al et beleggen van zoe'n aovend is veur beleidsmaekers en beslissers al een bewies dat meensken inspraoke had hebben. Mar aj' hiel wat inbrengen op zokke aovends, mar mit die opmarkings wodt nooit es wat daon, dan is dudelik daj' wel wat zeggen meugen, mar dat d'r nooit echt naor jow luusterd wodt.
Twie initiatiefnemers van et protest bin mit vule bombarie uut heur ketoor of van heur boot haeld en opsleuten in et kesjot. De beelden van ien zo'n arrestaosie deden mi'j daenken an et oppakken van zwaore terroristen. De aander het zes maond in de bak zeten en is mentaol breuken. De meensken die et protest in et dörp orgeniseerden hebben gien enkele, mar dan ok hielemaole gien vertrouwen meer in de overhied. En dat vien ik gien wonder.
Op et lest kwammen de meensken mit akties daor de pelisie die twee arresteerde manluden verantwoordelik veur hul: bedriegings en braandstichting en zoksoorte van dingen. Bedriegen? Dat heurt toch niet? Nee! En een boereplaets in de fik stikken? Nee, mag ok niet. Mar ze haelen je verdorie ál et bloed onder de naegels weg! Iene van de interviewden maekte een raeke opmarking; hi'j zee dat de overhied eerst grote stokken van de lonties ofknipt en dan veraldereerd is dat meensken kotte lonties hebben.
En dan daenken de dupeerden bi'j de Raod van Staote heur geliek haelen te kunnen; mar die beoordielden alliend mar of de ofspreuken procedure wel volgd wodde. Bin d'r inspraokaovends hullen? Ja? Prima, dan hebben jim jim best daon. Of d'r ok echt naor de insprekers luusterd is, dat wodt niet naogaon. Ja, is et dan een wonder dat lonties slim kot wodden? Die wo'n dan toch juust kot maekt!?
Wat aanders is et mit al et gedoe om de voetbalwedstrieden henne en bi'j een tal demonstraoasies. Et liekt d'r op dat bepaolde meensken zo in mekeer zitten dat ze alliend mar wille in et leven hebben kunnen as ze spullen van een aander stokkend maeken of die aander bedriegen of arger nog. Dat bin meensken die hebben niet iens een lontien meer dat deur wat aanders ansteuken wodden moet; nee, die bin van heurzels al ien groot kruudvat, ien brok agressie dat ze op aanderen ofreageren moeten; en d'r is gien lontien bi'j neudig om et ontbranen te laoten.
Mien indrok is dat de poletiek dat bi'jtieden ok nog es anvietert. As politici mekeer al niet meer mit respekt behaandelen kunnen en mit alderhaande schelwoorden kommen, waoromme zollen demonstraanten dan de pelisie of meensken van een ziekeauto of braandweer niet uutschellen meugen? Hebben die politici dan niet deur dat zi'j juust eulie op zok vuur gooien? Of doen ze et mit zin om zo reboelie op te roepen en dan daornao de regering de schuld geven te kunnen?
Zo now en dan bekroept mi'j ál es die leste gedaachte.
Et wodt neffens mi'j tied dat d'r dudeliker riegels kommen veur de politici op alle nivo's. Riegels mit uutsluting van et dielnemen an de poletiek en et verlös van een zetel as uterste konsekweensie veur et niet op een fesoenlike wieze debatteren kunnen.
Wie in een debat of diskussie begint te schellen of te raozen, die het neffens mi'j per defenitie ongeliek. Him of heur ontbrekt et dan bliekber an argementen om et geliek te onderstrepen. D'r bin meensken die zeggen dat d'r te vule ommedaenken is veur al die reboelieschoppers. Et zol, neffens heur, aanderen mar nugen om een nóg grotere mond op te zetten of nóg meer geweld bruken te gaon.
As ik hiel eerlik bin zo´k zo ok 1-2-3 niet zeggen kunnen wat et beste middel is om ien en aander tegen te gaon. Ik bin bange dat strengere straffen hierin niks uuthaelen.
Dit soorte van meensken scoort juust goed bi´j heur maoten as ze een flink strafblad hebben. Dan kommen ze zels hoger in de pikorde.
Misschien zol et helpen as ze et hiele Wilhelmus uut et heufd leren moeten zollen om et op een groot podium in de stad veur te dregen of te zingen:
"Dat ik toch vroom mag blijven uw dienaar 't aller stond !""