De toan fan Jan Koops: "Spiet"

Omreden ik eerst nog wat mailties beaantwoorden mos, vul ik pas nao dik een half ure in de uutzending; dat, maendagmorgen he'k et eerste diel nog via uutzending mist weerommekeken. En ik bin bliede da'k dat nog even daon hebbe. Daordeur kon'k nóg es een keer kieken én luusteren naor Joost Prinsen die et gedicht van Willem Wilmink veurdreug over Ben-Ali-Libi de goocheler. En ok kwam doe nog mien jeugdidool veurbi'j, Godfried Bomans, die een pries uutrikken moch an Marlene Dietrich en daorbi'j de opmarking maekte, van "Och, hadde mien vrouw mar ien zoe'n bien!"

Hans Klok leut marken dat hi'j him goed verdiept hadde in et leven van de meensken die in zien filmfragmenten langes kwammen. Mit zien briede gebaoren, zien fleurige gezichte en de eupen blik in de ogen vertelde hi'j prachtige aachtergrondinfermaosie daor ik gien weet van hadde. Mar wat mi'j et meerste bi'jbleven is van de uutzending dat was zien uutspraoke over 'spiet'. Him wodde deur Janine Abbring vraogd of hi'j gien spiet hadde dat hi'j, doe hi'j in Las Vegas an et wark kon, zien bruur daon geven mos. Zonder ok mar even nao te daenken zee Klok doe: "An spiet hej' niks; et is een zinloze emosie."

Daor kuj' aorig op ommestennen, op die uutspraoke. Et is dan al van belang daj' eerst weten wat spiet eins inhoolt, waor et veur staot. Ik pakte daoromme uut de boekekaaste de Dikke van Dale uut '92 d'r bi'j; daor staot o.e. as betekenis: 'met name het gevoel iets verzuimd te hebben' - dat is dus daj' wat NIET daon hebben.

Mar de betekenis van et woord spiet het him bliekber de leste jaoren ontwikkeld, want op de webstee van de 'van Dale' staot now as betekenis van spiet: 'besef dat je iets niet had moeten doen' - dan hej' dus spiet over waj' WEL daon hebben.
D'r bin dus meensken die spiet hebben over dingen die ze vrogger daon hebben, óf over dingen die ze vrogger juust níét daon, mar naolaoten hebben. Ik bin et mit Hans Klok iens dat dat meerstal een zinloze emosie is, en daor he'k twie redens veur.
In et eerste plak is dat, dat et veur mi'j de vraoge is of ie wel echt een keuze hadden om aanders te doen as daj' daon hebben. Ommes: in hoeveer het de meenske een echte eigen vri'je wil?

En de twiede reden is dawwe aachterof hiel aanders oordielen kunnen over zaeken die in et verleden speuld hebben. Mar dat komt veural mit deur oonze eigen ontwikkelings.

Aachterof praoten en oordielen is altied verhipte makkelik. Mar et is onmeugelik en verplaets je in de beslissing in et verleden, daor aj' spiet van hebben. Want ie kun je ongetwiefeld et memént wel weer veur de geest haelen, mar in et oordiel over dat waj' toen al of niet daon hebben, daor neem ie alles daj' nao die tied bi'jleerd hebben in mit. En dat is dan niet zuver vanzels. Dat numen we tegenworig: mit de kennis van now!

Wat op de aachtergrond ók mitspeult bi'j et bruken van et woord 'spiet', dat is de gedaachte dat d'r altied wel iene schuld hebben zal an een vervelend veurval. Mar dingen gaon bi'jtieden zoas ze gaon en et löpt zoas et löpt. En meerstentieds gaot alles op de automatische piloot. Waoromme zowwe toch altied een schuldige anwiezen moeten? Et zol al te makkelik uutlopen kunnen op een protte keuzestress. Want ja, aj' de verkeerde keuze maeken, dan kuj' daor flink op ofrekend wodden.

Ik mos ok daenken an dat lietien van vroeger van Johnny Hoes: "Och was ik maar bij moeder thuisgebleven." De dichter het zien hatte verleuren an et bloedmooie maegien Madeleine, mar krigt daor spiet van omreden zi'j op een keer mit een aander ommescharrelt.

Mar hi'j verget dan dat hi'j een peer mooie daegen mit heur beleefd het en geneuten het van heur rooide mond, heur blauwe ogen en et haor zo blond.
As hi'j niét mit heur mitgaon was, dan had hi'j dáór ongetwiefeld spiet van kregen!

Spiet, laowe et d'r mar op holen dat et een vremde emosie wezen kan."