Valletta: van achterbuurt naar culturele hoofdstad

Gemaakt door Wendy Kennedy en Larissa Lokenberg

,,De stad leeft weer’’, vertelt een winkelier in Valletta. ,,Een paar jaar geleden was het ’s avonds doods en zelfs onveilig, maar dat is nu helemaal veranderd. Er zijn de laatste tijd veel nieuwe restaurantjes, bars en boetiekhotels gekomen.’’ Hét voorbeeld van het veranderende Valletta dat door veel mensen wordt aangehaald is Straight Street in het hart van het centrum. Nog niet zo lang geleden was dit de Rosse buurt, nu is het een gezellig steegje met restaurantjes en barretjes. De organisatie van Valletta 2018 draagt haar steentje bij en organiseert regelmatig culturele activiteiten in deze straat. Bijvoorbeeld een klassiek concert door een harpist en violiste in de steeg, waar voorbijgangers een stoeltje konden pakken om te gaan zitten luisteren.

Er wordt momenteel enorm veel gerenoveerd in Valletta, zoals de Triton fontein bij de entree van de stad met de weg ernaar toe, die wordt omgetoverd tot een park. Een ander voorbeeld is de verwaarloosde overdekte voedselmarkt middenin het centrum die wordt opgeknapt. Daarnaast verhuist het ‘National Museum of Fine Arts’ naar een beter zichtbare plek, die ook nog eens drie keer groter is.

,,Tien jaar geleden kwam er een ommekeer’’, vertelt Joop Nijssen. Hij is de Nederlandse ambassadeur in het ministaatje Malta dat zo’n 400.000 inwoners telt, en net wat groter is dan Texel. ,,Malta wilde het toerisme verbreden met als doel het hele jaar door toeristen naar het eiland te krijgen in plaats van alleen in de zomermaanden. Valletta staat al sinds 1980 op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Na al die jaren zag men nu ineens een groot toeristisch potentieel in de stad.’’ Nijssen vervolgt dat Malta bovendien veel geld uit EU fondsen krijgt, dat gebruikt wordt om de stad op te knappen. Het eiland is sinds 2004 lid van de Europese Unie.

Ook cultuur speelt een grote rol om mensen naar de stad te lokken. Het programma van Valletta 2018 lijkt nu al op gang te zijn gekomen, ook al is het nog geen 2018. Op verschillende plekken in de stad is een cultureel programmaboekje te vinden met een overzicht van de activiteiten die Valletta 2018 dit jaar al organiseert. Zoals het ‘International Baroque Fesitval’ onlangs in januari, het ‘Malta International Arts Festival’ in juni en juli, het dansproject met tieners ‘Jump’ of ‘Poetry in Patato bags’. Dit laatste is een samenwerking met Leeuwarden 2018.

Valletta staat vol met oude historische gebouwen in lichte kleuren en ademt een mediterrane sfeer. Een groot verschil met Leeuwarden, maar toch zijn er overeenkomsten tussen beide plekken. Zo is het hoofdthema van Valletta 2018 de ‘festa’, dat een grote gelijkenis heeft met het thema ‘mienskip’ in Leeuwarden. Een festa is een katholiek feest waarbij jaarlijks de heilige van een parochie groots wordt gevierd met vuurwerk, processies, activiteiten voor kinderen en veel lekker eten. ,,Het gaat niet alleen om religie, maar vooral om het samenzijn. Jaarlijks komt iedereen terug naar zijn dorp voor de festa’’, vertelt Margerita Pulè van Valletta 2018. ,,Alle ingrediënten van een festa, zoals gemeenschapszin, rituelen, theater, uitbundigheid en het gezinsleven op het eiland komen op een moderne manier samen in alle onderdelen van het programma.’’

Volgende maand komt de organisatie naar buiten met het conceptprogramma voor 2018. Wel is nu al bekend hoe de start van het culturele jaar eruit gaat zien. Die is op 20 januari 2018, een week voorafgaand aan de opening in Leeuwarden. Het openingsfeest in Valletta is op vier verschillende plekken in de stad. ,,De stad heeft smalle straten en we verwachten veel mensen. Meer dan met de viering van het nieuwe jaar waar ongeveer 60.000 mensen op af komen’’, vertelt Margerita. Daarom is gekozen voor vier verschillende pleinen om het publiek te spreiden. ,,Op de pleinen zijn optredens te zien van dans, theater, koren en acrobaten.’’

In Valletta hebben ze niet  in het  programma hoeven snijden vanwege financiële tegenvallers, iets wat in Leeuwarden wel het geval is. Het budget in Leeuwarden was oorspronkelijk 74 miljoen euro, maar is later naar beneden bijgesteld naar 61 miljoen euro. Hierdoor gaan een aantal projecten niet door. In Valletta is 48 miljoen euro beschikbaar, uitgesmeerd over de periode 2009 tot 2019. ,,Het is niet zo dat alles alleen in 2018 gebeurt en er alleen dan geld nodig is. Het is ‘work in progress’,’’ aldus Margerita. Het geld komt grotendeels van de landelijke overheid. In het budget wordt geen rekening gehouden met sponsorgelden uit het bedrijfsleven. ,,Er zijn wel bedrijven die ons sponsoren, maar dat zien we als extra.’’

Tijdens een processie van kinderen voorafgaand aan de festa van Sint Paul lopen kinderen met Valletta 2018 ballonnen. Op het bouwplaquette  van de voedselmarkt die wordt opgeknapt staat dat het project wordt gesteund door Valletta 2018. De organisatie van culturele hoofdstad  gaat de markt een cultureel tintje geven. Zelfs op de vliegtuigen van Air Malta staat groots dat Valletta volgend jaar culturele hoofdstad van Europa is. Het is duidelijk dat 2018 een belangrijk jaar is voor de stad en het land. Mensen op straat zijn trots en positief, omdat het toeristen trekt die geld in het laatje brengen, is een veel gehoord antwoord. Al benadrukt de organisatie dat het niet als doel heeft meer toeristen naar de stad te krijgen. ,,We willen vooral dat inwoners van Valletta zelf deelnemen en er iets aan hebben’’, vertelt Margerita.

Chris Muscat, de directeur van het openluchttheater Teatru Rjal, hoopt dat er op Malta en Valletta meer samenwerking zal ontstaan. ,,Iedere gemeenschap is heel erg op zichzelf. Soms heb je in één dorp twee festa’s en dan is het ‘us against them’.’’ Dat vindt hij jammer. ,,Op Gozo, een eiland dat bij Malta hoort, heb je twee operahuizen die elkaar ieder jaar beconcurreren op wie de meest grandioze opera maakt. Hier gaat flink wat geld in om.’’ Chris zou liever zien dat ze samenwerken. ,,De directeuren van de operahuizen zijn nota bene neven van elkaar.’’

Er gebeurt veel in Valletta. Grote vraag is of alle verbouwingen voor 2018 klaar zullen zijn. Nu al is bekend dat het ‘National Museum of Fine Arts’ het in ieder geval niet redt. Pas halverwege 2018 gaan de deuren van het vernieuwde museum open. De nieuwe entree van de stad zou voor 1 januari 2017 klaar zijn, het moment dat Malta voorzitter van de EU werd, maar hier wordt nog steeds gebouwd. Maar daar liggen de inwoners van Valletta niet wakker van. Ze zijn allang blij dat hun stad weer tot leven begint te komen en in oude glorie wordt hersteld.