Rients Gratama ferstoarn: "Fryslân ferliest kultuer-ikoan"

Met het overlijden van Rients Gratama is een van de dragers van de Friese cultuur weggevallen. Gratama is woensdag op 85-jarige leeftijd overleden, thuis in Leeuwarden. Volgens de kenners tilde hij de Friese kleinkunst naar een hoger plan. In zijn ongeveer 60-jarige carrière heeft hij altijd oog gehouden voor jong talent en dat een kans gegeven. Desondanks is er nu niet echt een opvolger voor Rienst Gratama aan te wijzen. Hieronder een selectie van de reacties op het overlijden van Rients.
Bijzonder mens
Als Fries cabaretier wed hij in de jaren '60 ontdekt door Wim Sonneveld. Na vele succesvolle programma's o pde Nederlandse en Friestalige podia kreeg hij een rol in de musical Fien met in de hoofdrol Jasperina de Jong en Gerard Cox. Cox en Gratama zijn altijd vrienden gebleven. "In het vak heb je een hoop collega's en niet zoveel vrienden", aldus Cox. "Hij en Robert Long waren echt bijzondere mensen die meer deden dan alleen hun vak uitoefenen."
'Onnavolgbaar'
Rients Gratama was een gedreven, betrokken en ook 'onnavolgbare' artiest die altijd streefde naar een goed prodyct. Kritisch maar ook innemend en warm. Dat zegt muzikante Clara Rullman. Zij heeft de laatste jaren veel samengewerkt met Gratama en ze raakten goed bevriend. Zo zette zij 72 liedjes van de cabaratier op muziek. "Daar kon je duidelijk merken dat hij als docent actief geweest was op de Kleinkunst academie. Hij wist je altijd te stimuleren een beter product te maken. Net die ene zet die je nodig had", zegt Rullmann. Ze werkte met hem samen bij de kerstmusicals in het Posthuistheater in Heerenveen. Daar kamen de leskwaliteiten van Gratama ook van pas. Rullman: "Hij kreeg de kinderen altijd enthousiast. Ze waren gek met hem. Rients was ook altijd bij alle repetities. Hij zei dan wel eens van: hé, jij moet doorgaan in dit vak."
Pianist Peter Sijbenga maakte veel programma's met Gratama. Hij noemt Gratama uniek en een man die bijna niet van het podium af te slaan was. Volgens Sijbenga komt er met het overlijden van Gratama een einde aan een tijdperk. "Wij hadden het er wel eens over wie hem moest opvolgen. Ik zei dan: dat is jou probleem dan niet meer. Andere tijden, andere zorgen." Sijbenga kijkt met een glimlach terug op de tijd met Gratama en de optredens die zij samen deden.
Cultuur-icoon
Ook provincie Fryslân staat stil bij de dood van Gratama. "Met het overlijden van Rients Gratama veliest Fryslân een markante persoonlijkheid: een icoon van de culturele wereld, die zijn veelzijdige talenten inzette binnen en buiten Frysl6an. Hij was van grote betekenis voor de cultuur in onze provincie. In 1990 is hij als eerste onderscheiden met de Friese Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Hij liet een groot aantal theaterstukken, liederen en musicals na. Met veel plezier denken wij onder andere terug aan Simmer 2000. Onze gedachten zijn bij zijn naasten."
En dan zijn er natuurlijk ook de reacties van het publiek dat door de jaren zo genoten heeft van het werk van Gratama.
Groot verlies
Johan Sieswerda spreekt op Facebook van een groot verlies en wenst familie en collega's sterkte. Hij moet denken aan een mailwisseling die hij met Gratama had. "Ik heb nog met hem via de mail gecommuniceerd over de oorlog. En hij vertelde mij toen over een opstel dat hij na de oorlog had gekregen van de schoolmeester. De opdracht aan de klas ging over de inval van Duitsland in 1940. Dolblij was hij met dit stuk papier, omdat de beschieting van Pingjum in april 1945 het ouderlijk huis had vernield.Rients heeft dit opstel voorgelezen in 2015 tijdens de presentatie van het boek SESI, in de St. Victoriuskerk in Pingjum. Mijn vader was een dorpsgenoot en getrouwe schoolvriend van hem."
Simmer 2000
Jackie van Es stuurt kondoleance vanuit Amerika. Haar vader kwam ook uit Pingjum: Onze oprechte concoleances, fantastische man, mijn vader en familie groeiden met hem op in Pingjum. Twee weken geleden zongen wij nog zijn liedjes van Simmer 2000 in Idaho, US."
Weromrop.nl blikt terug op Rients Gratama
Op www.weromrop.nl, de website met het video-archief van Omrop Fryslân, zijn verschillende uitzendingen met en over Rients Gratama terug te zien. Zoals het openings- en slotconsert van Simmer 2000, een aflevering van Van Tuinen Thús en een drieluik uit 1997 over de carrière van Rients.