De grens van de Leeuwarder vliegbasis is bereikt.

© ANP
De grenzen van de inzet van het personeel van de vliegbasis Leeuwarden zijn in zicht. Op drie fronten worden de militairen ingezet. In het Midden-Oosten in de strijd tegen IS, in Mali om de helicopters daar te beveiligen en in Amerika om de komst van de F35, de JSF voor te bereiden. Op de basis zelf wordt het alleen maar drukker. Het luchtruim moet worden beschermd met de zogenaamde QRA-taak. Intussen moeten de piloten getraind blijven voor een mogelijke inzet. “Soms moet je kiezen om taken niet te doen”, zegt basiscommandant Denny Traas.
Door Hayo Bootsma
Bijna een half jaar is Traas de eerst verantwoordelijke op de vliegbasis. Hij werkte daar eerder als plaatsvervangend commandant. In zijn kantoor hangt een uitdraai van onderzoeksinstituut TNO. Op een tijdlijn staat de inzet van de F16 in het buitenland. De afgelopen 20 jaar heeft het toestel bijna aan een stuk door boven conflictgebieden gevlogen. Kosovo, Libië, Afghanistan en nu ook boven Syrië. Het betekend dat de uitzenddruk hoog is. Alle medewerkers zijn al meerdere keren in het buitenland actief geweest. De druk begint bijna zijn tol te eisen. Als in juli een eind komt aan de missie in het Midden-Oosten wordt eerst een herstelperiode ingepland. “Die moet zo’n anderhalf jaar duren”, zegt commandant Danny Traas. “De inzet in het Midden-Oosten is vooral gericht op het bombarderen van gronddoelen. Andere aspecten zoals het oefenen van onderscheppingen en luchtgevechten komt dan in het geding. Daar moet aandacht voor komen.” Tijd om te herstellen krijgen ze niet. Zolas het er nu uitziet wordt de luchtmacht dan weer ingezet voor de bescherming van het luchtruim van de Baltische Staten. Er is één voordeel: de QRA-taak, het onderscheppen van vliegtuigen, wordt in de takomst met België gedeeld. Dat betekent de helft minder inzet. Die mensen kunnen dan goed ingezet worden voor andere missies.
Midden-Oosten 
Een daarvan is die in het Midden-Oosten. Vier Nederlandse F16's vliegen regelmatig uit om doelen van IS in Irak te bombarderen. De inzet wordt breed gewaarderd door de coalitiepartners. Steeds vaker zijn het de Nederlandse piloten die de leiding hebben bij een aanval. Onlangs gingen de Nederlanders voorop bij een grote aanval. In de groep vloog onder anderen de F22 mee, het meest geavanceerde gevechtsvliegtuig op dit moment. Traas: “De Amerikanen weten wat we kunnen. We trainen veel met ze en dus vertrouwen ze ons dit soort fan taken en aanvallen toe.”
Die training gebeurt onder anderen bij Frisian Flag. Afgelopen jaar vlogen Amerikaanse F15's mee bij de oefening. Het belang van dit soort van oefeningen en trainingen is dan ook groot voor de Nederlandse luchtmacht. En ook voor het Friese bedrijfsleven, zo zegt Traas. “Hotelovernachtingen, catering, noem maar op. De spin-off is groot voor de regio”. Ook dit jaar wordt Frisian Flag weer georganiseerd. Het is nog niet helemaal duidelijk welke landen allemaal meedoen.
Navo-taak 
De vliegbasis moet eigenlijk het NAVO-examen doen. Dan word je getest  op een inzet in het 'uiterste geweldsspectrum'. De druk wordt dan heel hoog opgevoerd. Maar het examen wordt telkens weer uitegesteld. Omdat het zo druk is op de vliegbasis Leeuwarden. Traas moet zijn mensen in bescherming nemen: “De mannen en vrouwen hier willen al snel 200 procent geven. Dat kan even maar niet de hele tijd. Ik moet de mensen soms echt afremmen.”
Verandering
De komende jaren staan in het kader van verandering. De plannen worden gemaakt met behulp van al het personeel. “Je moet de werkvloer maximaal betrekken bij deze verandering. De echte uitwerking vindt plaats op de werkvloer”, volgens Traas. De komende jaren gaat op de basis de schep de grond in. Er zijn nieuwe gebouwen nodig voor de komst van de F35. Ook moet het personeel daarvoor een goede opleiding krijgen. Ondertussen moet ook de kennis over de F16 niet verloren gaan. “Tot zeker 2023 vliegen we met de F16. We opereren twee systemen naast elkaar. Wie zet je waar op in?” Het is de keuze die de komende jaren gemaakt moet worden.
Personeel 
Traas wil dan ook dat 'squadrons' meer zeggenschap krijgen. “Het mandaat in de organisatie moet omlaag. De teams krijgen meer verantwoordelijkheden, gaan zelf keuzes maken. Als er dan problemen zijn, moet er een natuurlijke samenwerking ontstaan tussen mensen van de vliegbasis hier en die op Volkel. Zo creeër je veel kennis. Zo willen we effectief en adaptief worden als luchtmacht.” Het probleem blijft het vinden van goed technisch personeel. Met de komst van de F35 is meer kennis nodig. “Heb je voor de F16 iemand nodig met een MBO-opleiding. Voor de F35 kijk je al snel naar hoger geschoolde mensen.” De zogenaamde 'Gouden Driehoek' is dan ook van groot belang voor de vliegbasis Leeuwarden. Het bedrijfsleven, het onderwijs en defensie werken daarin samen. Het levert de leerlingen ervaring op, voor de basis is het goed personeel.
De F35 
In 2019 moet de vliegbasis Leeuwarden klaar zijn voor de komst van de F35, de JSF. Op dit moment wordt achter de schermen hard gewerkt om het toestel al aan het einde van het voorjaar hier te krijgen. Voor de 'belevingsvluchten'. Die hebben als doel omwonenden van de vliegbasis kennis te laten maken met het toestel. Het gaat dan met name om het geluid dat het toestel voortbrengt. Omwonenden maken zich zorgen over de mogelijke overlast van het toestel. Om hen tegemoet te komen is besloten het toestel hier te laten vliegen. “We gaan kijken naar een totale beleving. We zijn nog bezig met de precieze invulling”, seit kommandant Traas. “Zo moet een goed beeld ontstaan van hoe de F35 vliegt.” Alle signalen voor de komst van het toestel staan op groen. Het zou de eerste keer zijn dat een F35 van Amearika naar Europa vliegt. Omgekeerd is er al een F35 de Atlanische oceaan overgestoken. Bijklomend voordeel is dat de nieuwste aanwinst van defensie op de luchtmachtdagen op 10 en 11 juni aan het grote publiek getoond kan worden.
Op de vliegbasis Edwards in de Verenigde Staten wordt door het testteam een hoop werk verzet. Het is ook hard nodig want de F16 begint duidelijk ouder te worden. Het onderhoud aan het werkpaard van de luchtmacht wordt steeds moeilijker. “Zo nu en dan kom je zaken tegen die je niet verwacht. Zo hadden we in een paar toestellen roestvorming aan de binnenkant. Dan moet er een volledige plaat worden vervangen.” Zorgen over de luchtwaardigheid zijn er niet. “Onderhoud is erg belangrijk op dit moment”.
Eerst was het ook nog de bedoeling dat er onbemande vliegtuigen, de MQ-9 Reapers, naar de vliegbasis komen zouden. Dat besluit is uitgesteld. Als ze komen dan is dat niet eerder dan begin jaren '20. De komende tijd heeft Traas het druk met andere zaken. Naast de luchtmachtdagen en alle nu lopende missies moeten ook nieuwe mogelijke uitzendingen worden voorbereid. En daar tussendoor moet er voor worden gezorgd dat mensen op het juiste moment de juiste opleiding krijgen voor de komst van de F35. Denny Traas is er klaar voor.
Omrop Fryslân zond in 2014 een documentaire uit over de toekomst van de vliegbasis in Leeuwarden. De Fryslân DOK 'Fleanend de takomst yn'  is hier terug te kijken.